Coraz więcej osób zmaga się z dolegliwościami związanymi z układem pokarmowym, w tym z jelitami. Jedną z chorób z nimi związaną jest właśnie zespół jelita drażliwego. Jeśli szukasz odpowiedzi na pytania: skąd biorą się problemy jelitowe, jak sobie z nimi radzić, jak wygląda diagnoza oraz jaką dietę należy stosować? Koniecznie przeczytaj nasz artykuł!
Zespół jelita drażliwego jest przewlekłą, nawracającą chorobą jelit, trwającą często przez całe życie. Charakteryzuje się dyskomfortem lub bólem brzucha związanym z wypróżnieniem albo zmianą rytmu wypróżnień. Niekiedy towarzyszy temu uczucie napięcia i pełności brzucha, zwykle określane jako wzdęcie.
Od lat eksperci szukają nowych, skutecznych sposobów jego leczenia. Zespół jelita drażliwego jest to zespół zaburzeń czynnościowych jelit, przy których pojawia się ból. Choroba dotyczy około jednej trzeciej osób dorosłych, przy czym kobiety chorują ponad dwa razy częściej, niż mężczyźni. Może on objawiać się zarówno biegunką, zaparciami, ale też wzdęciami, nudnościami czy wymiotami. Informacje opublikowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego ujawniają nowe fakty, a mianowicie, że aktywowanie odpowiednich receptorów u osób cierpiących na zespół jelita drażliwego może sprawić m.in., że ich organizm nie będzie się uodparniał na działanie leków. Może to być krokiem do stworzenia metody leczenia zespołu jelita drażliwego, a nie tylko łagodzenia jego objawów.
Skąd się biorą dolegliwości?
Przyczyny nie są dokładnie znane. Na pewno schorzenie to nie związane z upośledzeniem anatomicznej budowy jelita bądź zmianami chorobami w jego obrębie. Zespół jelita drażliwego może natomiast wywołać m.in. przebyta infekcja pokarmowa, antybiotykoterapia bądź zaburzenia mikroflory jelitowej. Dość często zaburzenia znajdują się także w sferze psychicznej: depresje, stresy, stany lękowe, niepowodzenia życiowe. Te stany emocjonalne zaburzają czynność ruchową jelit i zwiększają ich wrażliwość.
Jak wygląda diagnoza?
Lekarz diagnozujący może zapytać Cię o odżywianie, a także o styl życia, a nawet usposobienie. Da Ci skierowanie na podstawowe analizy (morfologię krwi i OB). Na początku konieczne jest wykluczenie innych, znacznie poważniejszych schorzeń, które mogą dawać podobne objawy. Na przykład u chorych z nawracającymi biegunkami wykonuje się badanie kału na obecność pasożytów i badania hormonalne, biegunka bowiem może towarzyszyć m.in. nadczynności tarczycy. Niekiedy lekarz zleca też endoskopię (płytkie badanie za pomocą wziernika). U osób po 50 roku życia, ale i u młodszych, jeżeli w ich rodzinie występował nowotwór jelita grubego, konieczna jest kolonoskopia (badanie wziernikiem całego jelita). Na podstawie wszystkich wyników lekarz wyklucza inne choroby przewodu pokarmowego – guzy, stany zapalne śluzówki jelita itp.
Najlepszą metodą, aby sobie pomóc jest zmiana stylu życia
Zespół jelita drażliwego, choć uciążliwy, nie jest groźny. Poprawa stanu zdrowia i samopoczucia zależy przede wszystkim od zmiany trybu życia. Bardzo ważne jest, aby umiejętnie radzić sobie ze stresem i wprowadzić odpowiednią dietę, która łagodzi skutki zespołu jelita drażliwego i pomaga polepszyć komfort życia . Pomóc nam może większa aktywność: długie spacery, rekreacyjne uprawianie sportu oraz kontakty z ludźmi. A jeśli to nic nie daje, nie wstydźmy się szukać pomocy u psychoterapeuty.
Dieta, dieta, dieta… słyszymy to wszędzie. Jaką wybrać?
Pamiętajmy, że w tej chorobie odgrywa ona istotną rolę. Nieodpowiednia powoduje zaostrzenie objawów. Przy zespole jelita drażliwego wskazane jest wykluczyć z codziennego jadłospisu napoje gazowane, powodujące wzdęcia, oraz ograniczyć produkty węglowodanowe, wywołujące procesy fermentacyjne w jelitach. Węglowodany potęgujące dolegliwości to: fruktoza zawarta w owocach (najwięcej jest jej w soku jabłkowym) oraz laktoza występująca w mleku słodkim.
Mleko słodkie możemy zastąpić jogurtem, kefirem, mlekiem ukwaszonym. Procesy fermentacyjne w jelicie i bóle brzucha wywołuje także sorbitol dodawany do gum do żucia, galaretowatych słodyczy, dietetycznych dżemów, czekolady. Sporo sorbitolu zawierają także soki: jabłkowy, gruszkowy, winogronowy, oraz śliwki świeże i suszone, gruszki, wiśnie, brzoskwinie. W zespole nadwrażliwości jelita grubego większa ilość warzyw i owoców nie jest dobrze tolerowana, zwłaszcza źle znoszone są warzywa: cebulowe, kapustne, nasiona roślin strączkowych.
W diecie ograniczyć powinniśmy używki; mocną kawę, herbatę, alkohol. U niektórych osób kofeina zawarta w kawie i teina obecna w herbacie mogą nasilać dolegliwości.
Postać biegunkowa
W postaci biegunkowej należy stosować dietę łatwostrawną, z ograniczeniem tłuszczu i nierozpuszczalnego błonnika pokarmowego. Błonnik nierozpuszczalny przyspiesza perystaltykę mechanicznie drażniąc jelita. Aby zredukować to, niepożądane w okresie biegunek, działanie można: – dobierać w diecie delikatne warzywa i dojrzałe owoce – stosować warzywa obrane ze skórki, rozdrobnione, gotowane – owoce obierać ze skórki, usuwać pestki (również te drobne), stosować w postaci przecierów lub soków – stosować produkty zbożowe z białej mąki (chleb i bułki pszenne, sucharki, wafle tortowe, biszkopty), drobne kasze (ryż biały, kasza manna, kaszka kukurydziana, kasza kus – kus, płatki owsiane błyskawiczne – ze względu na obecność w nich pektyn) i drobne makarony z białej mąki. Ograniczenie tłuszczu w diecie dotyczy przede wszystkim tłuszczów ciężko strawnych pochodzenia zwierzęcego (smalec, słonina, boczek, śmietana) oraz produktów ich zawierających, takich jak: tłuste mięsa, wędliny, podroby, tłuste sery (żółte, topione, pleśniowe). Należy również ograniczyć spożycie mięs przerośniętych tkanką łączną (ścięgna, powięzi, błony), ponieważ białko tych mięs wzmaga skurcze jelit. Wskazane jest stosowanie chudych gatunków mięs, takich jak: drób bez skóry (kurczak, indyk), chuda wołowina, cielęcina, królik oraz chudych gatunków ryb: dorsz, sandacz, miruna, morszczuk, mintaj, tuńczyk. Z diety należy również wyeliminować warzywa i owoce o działaniu wzdymającym (kapusta, kalafiory, groch, fasola, soja, soczewica, pory, cebula, czosnek, ogórki – szczególnie świeże, oraz gruszki, czereśnie i śliwki) a także buraki i paprykę ze względu na działanie rozwalniające oraz grzyby. Warzywa i owoce wskazane w diecie, to: marchew, pietruszka, seler, ziemniaki, cukinia, kabaczki, patisony, pomidory bez skórki, zielona sałata, banany, jabłka pieczone lub gotowane, owoce cytrusowe, owoce jagodowe w postaci przecierów, morele, brzoskwinie.
Postać zaparciowa
U osób z zaparciami korzystnie działa dieta bogata w błonnik nierozpuszczalny, który zwiększa masy kałowe, nawadnia je, przyspiesza pasaż jelit. Zalecana dawka błonnika to 30-50g/dobę. Należy go zwiększać stopniowo. Źródłem błonnika nierozpuszczalnego jest pieczywo gruboziarniste, otręby pszenne, suszone śliwki, morele, rodzynki, grube kasze, ciemny ryż, migdały, orzechy, mak, surowe warzywa i owoce ze skórką i pestkami. Zaleca się również co najmniej 1,5 litra płynów w ciągu doby (niegazowanych). Unikać należy pokarmów zapierających, jak: ryż, mąka ziemniaczana, czekolada, suche pożywienie, napoje zawierające garbniki (mocna herbata, napar z suszonych czarnych jagód, kakao). Trzeba wykluczyć pokarmy ciężkostrawne, smażone, ostro przyprawione.
Podsumowanie
Dieta powinna być bogata w witaminy i sole mineralne. Posiłki należy jeść małe objętościowo, co najmniej 5 razy na dobę. Należy pamiętać, że dieta powinna być indywidualnie dopasowana do potrzeb każdego pacjenta, dlatego najlepiej udać się do specjalisty, aby pomógł nam prawidłowo skomponować codzienny jadłospis.
Sylwia Jajuga
dietetyk
Bibliografia:
- Publikacja Agaty Jarmuż, studentki kierunku lekarskiego- Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Dolegliwości układu pokarmowego
- Publikacja dr hab. n. med. Marek Waluga, Katedra i Klinika Gastroenterologii i Hepatologii Wydział Lekarski, Katowice, Śląski Uniwersytet Medyczny, Zespół jelita nadwrażliwego
- „Dietetyka Żywienie Zdrowego i Chorego Człowieka” – MGR H.Ciborowska, A. Rudnicka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
- PoradnikZdrowie.pl ZESPÓŁ JELITA NADWRAŻLIWEGO – jak zmniejszyć dolegliwości?
W konsultacji z dr n. med. Krzysztofem Wojciechowskim, specjalistą chorób wewnętrznych,
Zespół jelita drażliwego – jak zmniejszyć dolegliwości? - Opracowała: lic. diet. T. Korab „DIETA W ZESPOLE JELITA NADWRAŻLIWEGO (ZJN / IBS)”