W ostatnim czasie Twoim przyjacielem jest ciepły koc i kubek gorącej herbaty? Dodatkowo na samą myśl o wyjściu z domu czujesz chłód? Sposób jest tylko jeden – musisz rozgrzać swój organizm! A więc czas na dietę rozgrzewającą, która doda Ci energii i siły do walki z niekorzystną aurą.
W sezonie jesienno-zimowym organizm potrzebuje więcej energii na utrzymanie prawidłowej temperatury ciała. Wskazane jest spożywanie posiłków podawanych na ciepło. Organizm nie zużywa energii na podgrzanie pokarmów w żołądku, a ciepłe potrawy podnoszą temperaturę ciała i termogenezę poposiłkową. Skutkiem tego jest przyspieszenie metabolizmu.
Kuchnia pięciu przemian
Już 3 tysiące lat temu Chińczycy odkryli, że odpowiednio przygotowane posiłki mogą być lepsze niż termofor w zimne dni, czy lody w upały. Medycyna chińska bardzo prosto i klarownie poucza jak należy się odżywiać. Powinniśmy postępować stosownie do strefy klimatycznej, w której żyjemy. Strefy te dzielą się na: gorące czyli tropikalne, ciepłe, umiarkowane, chłodne i zimne czyli polarne. Podobny podział ma zastosowanie w potrawach i można je podzielić na pięć kategorii: potrawy wyziębiające – w języku chińskim – Han, wychładzające – Liang, natury obojętnej – Ping, ogrzewające – Wen oraz w końcu potrawy natury gorącej – Re. Mieszkańcy Polski żyją w klimacie umiarkowanym chłodnym, dlatego powinni spożywać produkty rozgrzewające i obojętne, a unikać produktów wychładzających i wyziębiających.
Posiłki powinno się komponować na podstawie energetycznego podziału produktów, aby produkty gorące Yang i zimne Yin pozostały w równowadze. Nadmiar produktów gorących (np. masła, ryb wędzonych, cebuli, pieprzu, chilli) lub zimnych (np. lodów, ogórków, pomidorów, sałaty, jogurtów, bananów, tofu) w konsekwencji prowadzi do zaburzenia równowagi energetycznej i problemów zdrowotnych. Aby organizm nie musiał zużywać dodatkowo energii na ogrzanie przed trawieniem powinno się spożywać ciepłe posiłki. Dzięki temu narządy wewnętrzne nie wychładzają się oraz nie zostają pozbawione życiodajnej energii.
Jednak podział zgodny z medycyną chińską nie znajduje całkowitego odzwierciedlenia w życiu codziennym. Dlaczego? Może to prowadzić do pewnych skrajności, jak wykluczenie z diety surowych warzyw i owoców, których jedzenie przynosi wiele korzyści zdrowotnych – dostarczają błonnika, antyoksydantów, witamin i składników mineralnych.
Jakie produkty wybierać, aby rozgrzać organizm?
To naturalne, że latem chętniej sięgasz po chłodniki i zimne napoje w celu ochłodzenia.
Zimą bardziej masz ochotę na ciepłe potrawy i rozgrzewające przyprawy. Podstawą diety rozgrzewającej są ciepłe i pożywne śniadania. Chętniej sięgamy po sycącą owsiankę z orzechami, rzadziej w jadłospisie pojawiają się kanapki i sałatki.
W okresie jesienno-zimowym mamy także większą ochotę na zupy, które ogrzeją nasz organizm od środka. Dodatkowo dostarczą nam witamin, składników mineralnych, które wzmocnią naszą odporność. Rozgrzewające zupy to idealny pomysł na dane obiadowe. Lekkie zupy mogą stać się ciekawą alternatywą kolacji. Wskazane jest dodawanie rozgrzewających przypraw do zup i potraw.
W dzieciństwie gdy tylko pojawiały się pierwsze objawy przeziębienia, kochane babcie gotowały rosół. Z punktu widzenia dietetyka, dobre właściwości będzie miał chudy wywar z dodatkiem dużej ilości włoszczyzny.
Bardziej sycąca i łatwa w przygotowaniu propozycja obiadową będzie zupa gulaszowa, która ogrzeje organizm i doda energii na drugą część dnia. Potrawy z nasion roślin strączkowych ogrzeją, nasycą ale również dostarczą białka pochodzenia roślinnego. Groch, fasola to źródło rozpuszczalnego błonnika, skarbnica witamin i mikroelementów, takich jak witamina A, witaminy z grupy B, potas, żelazo i wapń. Warte uwagi są także potrawy rozgrzewające z soczewicą. Soczewica to źródło łatwo przyswajalnego białka, żelaza i kwasu foliowego. Posiada niski indeks glikemiczny, więc jest polecana chorym na cukrzycę oraz osobom dbającym o sylwetkę. Potrawy kuchni meksykańskiej i indyjskiej będą ciekawym urozmaiceniem zimowego jadłospisu. Staną się świetną propozycją obiadową, a dodatkowo dzięki bogactwu aromatycznych przypraw rozgrzeją organizm.
Wieczorem, po sycącym obiedzie, kubek gorącej herbaty w ulubionym fotelu będzie sposobem na chwilę relaksu. Jaką herbatę wybrać? Zimą warto sięgać po herbaty owocowe i ziołowe. Taka herbata idealnie smakuje z dodatkiem soku z czarnego bzu, malin, lipy albo z dodatkiem cynamonu, imbiru lub miodu. Taka herbata nie tylko rozgrzeje, ale także wzmocnią odporność organizmu oraz pobudzi tempo przemiany materii. Dodatkowym jej atutem będzie wyjątkowy aromat i smak.
A co nas wychładza?
Zimą powinniśmy unikać produktów wychładzających organizm. Typowym produktem, który ma silne właściwości wychładzające są cytrusy. W sklepach trwa sezon na te owoce, dlatego chętnie po nie sięgamy. Utarło się przekonanie, że są bogactwem witaminy C. Nie zapominajmy, że równie dobrym jej źródłem będą nasze rodzime kiszonki.
Produkty fermentowane (kefiry, jogurty, maślanki) często spożywane prosto z lodówki, dodatkowo jeśli zawierają w swoim składzie cukier i owoce mają działanie silnie wychładzające, a to pierwszy krok do infekcji.
W okresie zimowych częściej występuje ochota „na coś słodkiego”. Uleganie tym pokusom nie rozgrzeje organizmu, a tym bardziej nie wpłynie korzystnie na wagę. Zamiast nich sięgaj po orzechy, migdały, suszone owoce czy gorzką czekoladę.
Siła przypraw
Czasem wystarczy szczypta, aby „podkręcić” smak potrawy. Wystarczy też odrobina, aby rozgrzać się w chłodne dni. Dodając odpowiednie przyprawy i zioła do potraw możecie sprawić, że nie dopadnie was infekcja.
Imbir
Na szczególną uwagę zasługuję kłącze imbiru, które ma intensywny i ostry smak. W Polsce kojarzy się głównie ze Świętami Bożego Narodzenia i piernikami, którym nadaje charakterystyczny smak i zapach. Wykorzystać go można do dań jednogarnkowy oraz dań kuchni chińskiej. Działanie imbiru jest nieocenione. Przyprawa ta ma korzystny wpływ na odporność – w okresie przeziębień idealnym rozwiązaniem będzie herbatka imbirowa. Imbir będzie także bardzo pomocny kobietom w ciąży, które dokuczają poranne mdłości. Ponadto wykazuje on działanie wspomagające procesy trawienia, ma także właściwości ochronne na wątrobę oraz poprawia wrażliwość na insulinę. Może działać łagodząco przy migrenie. Wspomaga działanie układu krążenia i łagodzi bóle menstruacyjne. Preparaty na bazie imbiru mają duży potencjał w leczeniu różnych schorzeń, dlatego cały czas prowadzone są badania, w celu weryfikacji doniesień.
Cynamon
Laseczka cynamonu uważana jest za jedną z najstarszych przypraw kuchennych używanych w starożytnym Egipcie i Chinach. Przyprawę tę uzyskuję się z wysuszonej kory cynamonowca. Cynamon z racji słodkiego, korzennego zapachu i nieco ostrego smaku idealnie sprawdza się jako dodatek do ciast- szczególnie szarlotki i świątecznych wypieków. Cynamon należy do grupy termogeników, czyli substancji przyspieszających przemianę materii. Dodany do gulaszu lub gorącego napoju pobudzi wydzielanie większej ilośći ciepła w organiźmie. Poza działaniem rozgrzewającym cynamon wykazuje działanie antybakteryjne i antyoksydacyjne. Dowody naukowe sugerują, że cynamon, jak i pozyskany z niego ekstrakt, mogą być pomocne w kontroli poziomu glukozy we krwi u osób z cukrzycą typu II. Przyprawę tę uważa się również za środek poprawiający apetyt, pobudzając wydzielanie soku żołądkowego.
Czosnek
Czosnek znany jest jako cudowny środek stosowany w medycynie ludowej. Z powodzeniem możemy o nim powiedzieć, że jest naturalnym antybiotykiem. Sprawdzi się nie tylko jako dodatek smakowy, ale również wykaże działanie prozdrowotne. Czosnek doskonale komponuję się jako dodatek do różnych dań. Włączając go do diety rozgrzewającej, zwiększy wydzielanie ciepła w organizmie, tym samym wzmocni odporność. W czasie choroby stanie się nieocenionym wsparciem w zwalczaniu infekcji. Dzięki obfitości antyutleniaczy nie tylko niweluje wolne rodniki, ale także hamuje powstawanie nowych, wpływając na opóźnia procesy starzenia się organizmu. Dostarcza też wielu witamin i minerałów. Korzystnie działa na naczynka krwionośne oraz poprawia krążenie krwi, co zapobiega powstawaniu żylaków i pojawianiu się pajączków na skórze. Właściwości odkażające czosnku sprawiają, że przepłukiwanie wodą, w której moczone były zmiażdżone ząbki, wspomaga leczenie wyprysków czy zmian grzybiczych.
Chilii
Chili to jedna z najpopularniejszych przypraw – sproszkowana papryka sprzedawana jest głównie jako chili, pieprz kajeński, pieprz cayenne, pieprz turecki, pieprz gwinejski lub w postaci płatków. Chili to także główny składnik ostrych sosów (tabasco). Ostry smak papryczka zawdzięcza substancji zwanej kapsaicyną, która wykazuje dużo właściwości leczniczych. Chili wykazuję działanie bakteriobójcze (podobnie jak imbir czy cynamon). Często zalecane jest spożywanie pikantnych potraw w czasie podrózy w egzotyczne kraje, aby zapobiec problemom żołądkowo-jelitowych. Nieznaczny dodatek chili wspomaga wydzielanie soków trawiennych oraz poprawia pracę przewodu pokarmowego. Papryczki chili charakteryzują się dużą zawartością antyoksydantów, a stąd już prosta droga profilaktyki wielu chorób. Posiada więcej witaminy C niż w pomarańcza. Może likwidować bóle głowy oraz stany zapalne stawów. Chili poprawia przemianę materii, przyspieszając spalanie kalorii. Przypisuje się jej także działanie aspirynopodobne. Lista zalet jakie niesie ze sobą jest długa, jednak w okresie jesienno-zimowym najbardziej doceniana jest jej rozgrzewająca moc. Warto dorzucać chili do potraw serwowanych nie tylko na ciepło, ale też na zimno. Nawet niewielka ilość pozytywnie wpłynie nie tylko na zdrowie ale również samopoczucie. Dlatego może warto spróbować czekoladę gorzką z chili?
Kurkuma
Niektórzy uważają kurkumę za jedną z najcudowniejszych przypraw na świecie, o której w ostatnim czasie jest szczególnie głośno. Znana jako główny składnik popularnej mieszanki przypraw curry. Dodatek jej do potraw sprawia, że nabierają pięknego, żółtego koloru. Powszechnie stosowana w kuchni Dalekiego Wschodu, zwłaszcza do potraw z ryżu i warzyw. Głównym składnikiem kurkumy jest kurkumina, ktora posiada silne działanie przeciwzapalne- obniżając poziom histaminy. Jest bardzo silnym przeciwutleniaczem, co jest istotne, gdyż wymiata wolne rodniki, które przyczyniają się do powstania tzw. chorób cywilizacyjnych. Kurkuma wykazuje działanie ochronne na żołądek i wątrobę, zabezpiecza przed czynnikami toksycznymi. Kurkuma ma lekko rozgrzewające i poprawiające krążenie właściwości, jednak jest łagodniejsza niż chili czy imbir.
W jadłospisie jesienno-zimowym nie należy zapominać o ogólnych zasadach zdrowego żywienia. Właściwa dieta rozgrzeje organizm i wzmocni odporność, dzięki czemu nie straszne będą nam zimno i infekcję. W czasie chłodnych miesięcy nie unikaj również spacerów – pół godziny wystarczy, aby się dotlenić i poprawić nastrój dzięki odrobinie słońca. Kondycję i samopoczucie doskonale poprawią także regularne ćwiczenia.
Bibliografia:
- Narkiewicz M. „Rozgrzewające przyprawy”; Kwartalnik 2014; 12; s. 16-18.
- Dobek E. „Kuchnia pięciu przemian”; Kuchnia. Magazyn dla smakoszy 2013; 12; s.36-38.
- Areczuk M. „Mity dotyczące rozgrzewającego/ wychładzającego działania pokarmów”, Vege 12/1.
- http://koneser-zdrowia.pl/termika-produktow/
- Kulczyńska B., Gramza-Michałowska A. „Cynamon – właściwości prozdrowotne”, Przemysł Spożywczy 2016; 70 (6); s.40-43.
- Newerli-Guz J., Pych M. „Właściwości przeciwutleniające imbiru (Zingiber officinale Roscoe)”; ZESZYTY NAUKOWE AKADEMII MORSKIEJ W GDYNI 2012; 73
- Glibowski P. i in. „Właściwości prozdrowotne imbiru”; Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 2017; 2; s.115-121.
- Kwiecień M., Winiarska- Mieczan A. „ Czosnek jako zioło kształtujące właściwości prozdrowotne”; Problemy Higieny i Epidemiologii 2011; 92 (4); s.810-812.
- Pieńko T. „ Kapsaicyna – właściwości, zastosowania i perspektywy”; Biuletyn Wydziału Farmaceutycznego WUM 2013; 2; s. 11-17.
- Przybylska S. „Kurkumina- prozdrowotny barwnik kurkumy”; Problemy Higieny i Epidemiologii 2015; 96 (2); s.414-420.