Cukier brzozowy, ksylitol to substancja słodząca pochodzenia naturalnego. Stanowi alternatywę dla cukru. W przeciwieństwie do niego dostarcza o połowę mniej kalorii. W dużych dawkach wchłaniany jest z jelit w ok. 50%. przy mniejszych zaś, w ok. 75%. 1g ksylitolu dostarcza 2,4 kcal, zaś 1g cukru białego 4 kcal.
Miejsce występowania
Cukier brzozowy występuje naturalnie w niskich stężeniach we włóknach owoców i warzyw. Zawierają go między innymi jagody, maliny oraz kolby kukurydzy. Może być także pozyskiwany z grzybów, owsa, trzciny cukrowej lub łusek kukurydzy. Na skalę przemysłową najczęściej jednak jest pozyskiwany z kory fińskiej brzozy, stąd nazwa „cukier brzozowy”. Ludzki organizm również w niewielkich ilościach wytwarza ksylitol, produkując ok. 5-15 g ksylitolu na dobę w wyniku metabolizmu węglowodanów w wątrobie.
Właściwości ksylitolu
Jest polecany osobom zmagającym się z chorobami bakteryjnymi i grzybicą, które powinny zrezygnować z cukru. Powoduje wytwarzanie specyficznych kwasów tłuszczowych w jelitach. W przeciwieństwie do sacharozy, ksylitol utrudnia rozwój grzybicy i drożdżaków w przewodzie pokarmowym.
Przeciwdziała próchnicy zębów i zapaleniu dziąseł. Wzmacnia mineralizację szkliwa zębowego. Przywraca prawidłowe pH śliny (próchnica rozwija się przy pH poniżej 5,5), chroni przed powstawaniem bakterii próchnicotwórczych w tym najgroźniejszej: streptococcus mutans.
Stwierdzono, że ksylitol ułatwia mineralizację kości, poprawiając wbudowywanie do nich wapnia, co wykazano w badaniach na szczurach z wyciętymi jajnikami i szczurach z indukowaną cukrzycą.
Należy do grupy polioli, węglowodanów, które wolniej wchłaniane są w przewodzie pokarmowym. Ich metabolizm odbywa się w sposób praktycznie niezależny od insuliny (lub przy nieznacznym jej udziale), tzn. nie powodując wzrostu stężenia glukozy we krwi i nie stymulując wydzielania insuliny. W związku z tym indeks glikemiczny ksylitolu (IG=8) jest parokrotnie niższy niż cukru. Im niższy IG, tym niższy poziom cukru we krwi. Z tego powodu ksylitol jest polecany cukrzykom. osobom z zakłóconą tolerancją glukozy insulioopornością. Redukując wydzielanie insuliny opóźnia proces starzenia.
Cukier brzozowy jest idealny do wszelkiego rodzaju ciast i przetworów owocowych, ponieważ jest odporny na działanie wysokich temperatur i nie traci swoich naturalnych właściwości.
Co warto wiedzieć o ksylitolu?
Przeciwwskazaniem do jego używania mogą być choroby nerek (wykazano, że ksylitol nasila katabolizm puryn).
Dawkowanie stanowi największą wadę ksylitolu. Jak większość polioli jest metabolizowany bardzo powoli, a duże jednorazowe dawki mogą powodować szereg negatywnych efektów ze strony układu pokarmowego, m. in. biegunki, wzdęcia, wymioty, niestrawność oraz bóle brzucha.
Ksylitol najlepiej jest wprowadzać powoli do diety. Zacząć od bardzo małych dawek i systematycznie obserwować swój organizm, czy jest w stanie tolerować większe jego ilości. U większości zdrowych ludzi powinno sprawdzić się przyjmowanie 0,5-1g/kg masy ciała bez efektu przeczyszczenia.
Odradza się podawanie ksylitolu małym dzieciom, nawet przez 2-3 pierwsze lata życia, ze względu na niedojrzałość enzymatyczną ich systemów trawiennych.
Literatura:
- 1. WHO / FAO: Komitet Ekspertów ds. Dodatków do Żywności „Streszczenie danych toksykologicznych niektórych dodatków do żywności Seria 18: ksylitol” (87-99-0) 1983r.
- 2. Meier M., Nitschke M., Perras B., Steinhoff J. „Toksyczność glikolu etylenowego i infuzja ksylitolu – metaboliczne etapy ostrej niewydolności nerek spowodowanej szczawianem” Clin Nephrol, 2005r.
- 3. Sato H., Idei Y., Nasu M., Numabe Y., „Wpływ doustnego stosowania ksylitolu na gęstość kości u szczurów kości udowej” Odontologia, 2011r.
- 4. Mattila PT., Knuuttila ML., Svanberg MJ., „Suplementacja ksylitolu w diecie zapobiega zmianom osteoporotycznym u szczurów z streptozotocyną” Metabolizm, 1998r.
Monika Turniak
dietetyk