Celiakia jest chorobą, która może przebiegać z biegunką lub bez niej, a czasami jej jedynym objawem są niedobory witamin i składników mineralnych. Klasyczna postać pełnoobjawowej celiakii występuje zaledwie u 10%; objawia się bólami brzucha, wzdęciami, utratą masy ciała, zmianą usposobienia, stanami depresyjnymi oraz w konsekwencji niedoborami (żelaza, witaminy K, witamin z grupy B), które wynikają z zespołu złego wchłaniania. Natomiast celiakia bezobjawowa, przejawia się najczęściej pozajelitowymi dolegliwościami takimi jak zaburzenia miesiączkowania u kobiet, bezpłodność, choroby tarczycy, osteoporoza, cukrzyca typu I oraz choroby nerek.
Celiakia wymaga stosowania przez całe życie diety bezglutenowej. W przypadku jej nieprzestrzegania lub nieświadomego spożywania produktów zawierających nawet znikome ilości glutenu, może dojść do pogłębiającego się wyniszczenia organizmu, a w niektórych przypadkach do powstania nowotworów np. chłoniaka jelitowego. Dieta bezglutenowa jest dietą wymagającą dużego zaangażowania ze strony chorego i jego rodziny. Często wymaga przeorganizowania wielu dziedzin życia chorego i jego rodziny.
WYKAZ PRODUKTÓW SPOŻYWCZYCH BEZGLUTENOWYCH, GLUTENOWYCH ORAZ MOGĄCYCH ZAWIERAĆ GLUTEN ZNAJDZIESZ TUTAJ (http://www.celiakia.pl/produkty-dozwolone/)
Produkty zawierające gluten to przede wszystkim środki spożywcze wyprodukowane na bazie pszenicy, jęczmienia, żyta i owsa. Są to mąki, płatki zbożowe oraz kasze. Konsumenci muszą jednak zdawać sobie sprawę, że poza produktami, które określić można jako „naturalne źródła glutenu”, istniej cała masa innych artykułów produkowanych na jego bazie. Dla osób będących na diecie eliminacyjnej jedynymi bezpiecznymi produktami powinny być te, które są dokładnie oznaczone oraz nie zawierające glutenu w składzie nawet pod utajoną postacią (np. skrobi pszennej) – najlepiej oznaczone tzw. „przekreślonym kłosem”.
Podstawą diety bezglutenowej są produkty otrzymywane z ryżu, kukurydzy, prosa, gryki, amarantusa, sorgo, manioki i quinoa (kosmosy ryżowej). Oczywiście surowce te mogą również ulec zanieczyszczeniu glutenem podczas procesów produkcji lub transportu, co stwarza poważne problemy dla osób będących na diecie bezglutenowej. Czasami dochodzi również do zanieczyszczenia całych plantacji np. poprzez samosiejki ziarna pszenicy lub innych zbóż glutenowych. Zgodnie z definicją, w Polsce środki spożywcze bezglutenowe to produkty zawierające nie więcej niż 1 mg gliadyny w 100g suchej masy gotowego produktu.
Do alkoholi bezpiecznych należą wina i inne alkohole produkowane na bazie owoców, takie jak np. domowe nalewki. Osoby chore na celiakię, nie powinny spożywać przede wszystkim piwa produkowanego w większości przypadków ze słodu jęczmiennego. Uważać należy także na wódkę oraz whisky, które w zależności od kraju pochodzenia, produkowane są z innych surowców. Dla przykładu whisky pochodzące z Irlandii i Szkocji produkowane jest z jęczmienia, pszenicy lub żyta, natomiast niektóre whisky amerykańskie wytwarzane są z kukurydzy. Wszystkie tzw. „kolorowe alkohole, które mają dodatki smakowe nieznanego pochodzenia należy również traktować z dużą dozą ostrożności.
Odpowiedź na dietę jest niezwykle szybka, a rokowania pacjentów odpowiednio zdiagnozowanych i prowadzonych są bardzo dobre. Warto jednak pamiętać, że podczas stosowania diety bezglutenowej, nie powinno spożywać się świadomie nawet małych ilości glutenu, ponieważ prowadzą one automatycznie do powstawania nowych zmian morfologicznych w zaleczonym jelicie. W przeciwieństwie do poprawy klinicznej, histologiczna najczęściej następuje po dłuższym okresie stosowania diety – nawet po 2 latach po restrykcyjnym stosowaniu diety bezglutenowej zmiany mogą być nadal obecne. Dieta bezglutenowa nie jest przeznaczona tylko dla osób z celiakią, ale również dla osób z nierozpoznanymi niespecyficznymi problemami trawiennymi oraz dbającymi o zdrowy tryb życia.
Nie podchodź do diety jako ograniczenia na całe życie! Traktuj ją jako sposób na dobre, świadome życie i lepsze samopoczucie.
Monika Białasik
Studentka „Dietetyki i Poradnictwa Żywieniowego”
Tagi: celiakia, obecna diagnostyka celiakii, gluten, HLA – DQ2, HLA – DQ8, badanie genetyczne, badanie morfologiczne, celiakia bezobjawowa, dieta bezglutenowa, naturalne źródła glutenu
Źródła:
H. Ciborowska, A Rudnicka: „Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
G. Konińska, A. Maczarewska, M.Źródlak: „Celiakia i dieta bezglutenowa – praktyczny poradnik”, Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej, Warszawa 2012.
M. Jarosz, J. Dzieniszewski: „Celiakia”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.