Można śmiało powiedzieć, że nastała era suplementów, a my jesteśmy odbiorcami dużej ilości reklam i informacji zachęcających do kupna panaceum na wszelkie dolegliwości. Nic więc dziwnego, że wiele osób przyjmuje na co dzień nadprogramowe ilości preparatów witaminowo – mineralnych o potencjalnym, prozdrowotnym działaniu.
Szeroką grupą konsumentów stosujących suplementy diety są także osoby z chorobą Hashimoto, która jest najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy wśród osób dorosłych. Niechlubna popularność tego schorzenia wynika z szeregu nieprzyjemnych objawów oraz trudności w leczeniu tej choroby.
Choroba Hashimoto – najważniejsze informacje
Limfocytarne zapalenie tarczycy typu Hashimoto to choroba wywołana autoagresją układu odpornościowego wobec tkanki gruczołu tarczowego. Prościej mówiąc, w organizmie osób z chorobą Hashimoto dochodzi do produkcji autoprzeciwciał, czyli komórek, które niszczą białka (tyreoperoksydazę i tyreoglobulinę) niezbędne do produkcji hormonów tarczycy. Diagnostyka opisywanej choroby obejmuje m. in. badanie poziomu przeciwciał anty – TPO oraz anty – TG, których wysokie stężenie we krwi świadczy o przewlekłym stanie zapalnym.
Wśród objawów choroby Hashimoto, charakterystycznych dla niedoczynności tarczycy, można wymienić:
- przyrost masy ciała,
- senność,
- nietolerancję zimna,
- suchość skóry i wypadanie włosów,
- zaburzenia pamięci (tzw. ,,brain fog’’) oraz trudności z koncentracją,
- depresję,
- zaparcia,
- chrypkę,
- obrzęki twarzy,
- spadek libido oraz płodności,
- u kobiet zaburzenia miesiączkowania.
Po jakie suplementy sięgają osoby z chorobą Hashimoto?
Liczne objawy spowodowane obecnością choroby Hashimoto znacząco wpływają na pogorszenie jakości życia osób chorych. W źródłach literaturowych możemy znaleźć informacje o istotnej roli jodu, żelaza, cynku i selenu we wspomaganiu prawidłowego funkcjonowania tarczycy.
To między innymi z tego powodu osoby cierpiące na chorobę Hashimoto stosują szereg preparatów witaminowo – mineralnych o potencjalnym działaniu prozdrowotnym. W grupie często wybieranych suplementów znajdują się m.in.: witamina D, selen, magnez, żelazo, cynk oraz witaminy z grupy B.
Na podstawie ogólnodostępnych porad wiele osób zakłada, że suplementacja wszystkich wspomnianych składników to nieodłączna część terapii, ale czy słusznie?
Bezpieczeństwo stosowania suplementów witaminowo – mineralnych – regulacje prawne
Szeroki asortyment suplementów bez wątpienia zachęca konsumentów do ’’wzbogacania’’ swojej diety w witaminy, minerały i nie tylko. Zanim jednak szerzej omówimy zasadność ich stosowania w chorobie Hashimoto, warto przyjrzeć się regulacjom prawnym dotyczącym wprowadzania suplementów diety na rynek.
Tutaj niemiłe zaskoczenie – zarejestrowanie nowego suplementu diety na rynku farmaceutycznym jest dość proste i nie wymaga szczegółowych badań pod kątem jakości i trwałości preparatu, a nawet jego interakcji z lekami.
Jaki z tego wniosek? Nie mamy pewności, czy wybierany przez nas suplement nie jest zanieczyszczony inną substancją oraz czy podana na ulotce dawka witamin czy minerałów realnie odzwierciedla ich ilość w preparacie.
Nie oznacza to jednak, że należy unikać wszystkich suplementów. Warto natomiast rozważnie podchodzić do suplementacji i sięgać po preparaty mineralno – witaminowe w sytuacji stwierdzonych niedoborów lub istotnych wskazań medycznych.
Za i przeciw suplementacji poszczególnych składników w diecie osób z zapaleniem tarczycy typu Hashimoto
Jaką rolę rzeczywiście odgrywa suplementacja w chorobie Hashimoto?
Wiemy już, że niedoczynności tarczycy towarzyszy wiele symptomów, takich jak: zmęczenie, wypadanie włosów, łamliwość paznokci czy suchość skóry. Możemy zatem realnie założyć, że zapotrzebowanie na składniki odżywcze u osób z Hashimoto, takie jak: żelazo, cynk i selen jest niejednokrotnie wyższe, niż u osób zdrowych. Nie powinniśmy także zapominać, że jest to choroba autoimmunizacyjna, a te z kolei lubią iść w parze z innymi schorzeniami np. z celiakią czy nietolerancją glutenu. Często wspomina się również o występowaniu problemów z wchłanianiem w jelitach oraz zaburzeniach mikrobioty jelitowej u osób chorych. Wszystkie wymienione nieprawidłowości mogą przyczyniać się do powstawania realnych niedoborów różnych składników pokarmowych, a ich wyrównanie nierzadko wymaga wdrożenia odpowiedniej suplementacji.
Czy, z wyżej wymienionych powodów, warto prewencyjnie stosować suplementację preparatami witaminowo – mineralnymi w chorobie Hashimoto? W tym kontekście warto przyjrzeć się roli jodu, żelaza, cynku, selenu i witaminy D w organizmie.
Jod wchodzi w skład hormonów tarczycy, dlatego jest pierwiastkiem niezbędnym do ich syntezy w organizmie. Należy jednak pamiętać, że zarówno nadmiar, jak i niedobór jodu może niekorzystnie wpływać na pracę tarczycy osób z chorobą Hashimoto. Problem populacyjnego niedoboru jodu został też częściowo rozwiązany poprzez obowiązkowe wzbogacanie soli kuchennej jodkiem potasu. Nie ma zatem podstaw do profilaktycznego stosowania suplementów jodu u osób z Hashimoto.
Żelazo jest składnikiem peroksydazy tarczycowej – enzymu biorącego udział w syntezie hormonów tarczycy. Suplementacja tym składnikiem pokarmowym może być zalecana w przypadku stwierdzonego niedoboru lub niedokrwistości, która stosunkowo często dotyka osób z chorobą Hashimoto. Jeśli istnieją wskazania medyczne do suplementacji żelaza, to warto wybierać preparaty zawierające najlepiej przyswajalną formę tego składnika mineralnego, czyli chelaty.
Uwaga! Nadmiar żelaza nie jest obojętny dla naszego organizmu i może powodować szereg nieprzyjemnych objawów, takich jak: zaparcia, nudności, wymioty i bóle brzucha. W tym miejscu zapala się jeszcze jedna czerwona lampka – suplementy żelaza mogą zaburzać wchłanianie lewotyroksyny (np. Euthyroxu, Letroxu), czyli leku przyjmowanego przez osoby z niedoczynnością tarczycy. Z tego powodu, tak jak w przypadku soi, zaleca się ok. 4 – godzinną przerwę pomiędzy przyjęciem leku, a zastosowaniem suplementu żelaza.
Cynk odgrywa istotną rolę w przebiegu syntezy i prawidłowego funkcjonowania tyroksyny (hormonu tarczycy), wpływa na kondycję skóry, włosów i paznokci oraz należy do pierwiastków o działaniu antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym. Wśród produktów spożywczych naprawdę nie brakuje źródeł tego składnika mineralnego. Suplementacja cynkiem, diety osób z chorobą Hashimoto, jest uzasadniona w przypadku jego stwierdzonych niedoborów.
Warto jednak pamiętać, że długotrwałe stosowanie preparatów cynku może z kolei doprowadzić do niedoborów miedzi, ponieważ w naszym organizmie cynk i miedź ze sobą konkurują.
Selen, czyli pierwiastek, będący składnikiem enzymu – dejodynazy, biorącego udział w przemianach hormonów tarczycy. Co ciekawe, tarczyca zawiera najwięcej tego składnika mineralnego w przeliczeniu na gram tkanki. Chroni on tkankę tego gruczołu przed stresem oksydacyjnym oraz przyczynia się do obniżenia stanu zapalnego w organizmie. Z kolei, niedobór selenu powoduje spadek produkcji trójjodotyroniny (T3).
Tutaj warto wspomnieć, że suplementacja selenem może mieć pozytywne skutki we wspomaganiu leczenia choroby Hashimoto.
U osób chorych, które suplementowały ten składnik mineralny, wykazano zmniejszenie ilości przeciwciał anty – TG oraz anty – TPO we krwi.
Badania kliniczne potwierdziły także, że suplementacja selenem poprawia funkcje tarczycy i wpływa korzystnie na działanie selenoenzymów (enzymów, których składnikiem jest selen). Wysokie stężenie przeciwciał i jednoczesny niedobór tego pierwiastka mogą być podstawą do włączenia jego suplementacji.
Jednak…
Tak, jak w przypadku wzbogacania diety wieloma innymi składnikami mineralnymi, tak przy przyjmowaniu preparatów zawierających selen, również należy zachować ostrożność. Selen występuje naturalnie w wielu produktach spożywczych m.in. w: rybach, skorupiakach, orzechach czy niektórych nasionach. Dzienne spożycie selenu przekraczające wartość 400 µg może skutkować pojawieniem się takich objawów, jak: biegunka, czosnkowy zapach z ust, wypadanie włosów czy dekoloryzacja płytki paznokciowej.
Witamina D pełni wiele istotnych funkcji w organizmie. Do najważniejszych z nich możemy zaliczyć regulację metabolizmu kostnego i zachowanie równowagi pomiędzy stężeniem wapnia i fosforu we krwi. Witamina ta bierze również udział we wspomaganiu działania układu odpornościowego oraz wykazuje działanie przeciwzapalne.
Niektóre badania sugerują, że suplementacja tej witaminy obniża wartość przeciwciał anty – TPO, a jej niedobór może być powiązany z wyższymi wartościami TSH we krwi osób z chorobą Hashimoto.
Suplementacja diety witaminą D jest zazwyczaj powszechnie zalecana, szczególnie w okresie od września do kwietnia, kiedy ekspozycja na promienie słonecznie jest istotnie niższa. Dawka suplementacyjna tej witaminy powinna być natomiast dobierana na podstawie jej stężenia we krwi.
O jakich dawkach mowa?
W momencie, kiedy badanie poziomu witaminy D nie jest możliwe, należy przyjmować jej ilość zalecaną dla całej populacji Polski. Zazwyczaj jest to średnio od 800 do 2000 j.m. tej witaminy na dobę.
Podsumowanie
Wszyscy wiemy, jak uciążliwa może być choroba Hashimoto i jak znacząco może wpływać na obniżenie jakości życia osób chorych. Nie jest również tajemnicą, że prawidłowo zbilansowana dieta oraz aktywność fizyczna pozytywnie wpływają na funkcjonowanie tarczycy. Nie zapominajmy także o bardzo ważnej roli, jaką pełnią: jod, żelazo, cynk, selen i witamina D. Składniki te warunkują prawidłową pracę tarczycy oraz przyczyniają się do regulacji poziomu stanu zapalnego w organizmie osób z chorobą Hashimoto. Do suplementacji tych witamin i składników mineralnych powinno się podchodzić przezornie. Każdą decyzję o włączeniu preparatu zawierającego żelazo, cynk, selen i witaminę D warto poprzedzić badaniami ich poziomu we krwi. Nadmierna suplementacja może być szkodliwa, a jej skutki poważne dla organizmu. Pamiętajmy też, że suplementy diety należą do środków spożywczych, których obrót na rynku farmaceutycznym nie wymaga rygorystycznych regulacji prawnych. Stąd częsty brak pewności, co do ich działania oraz interakcji z lekami.
Musimy pamiętać, że nie warto ’’suplementować się’’ na własną rękę, bez konsultacji z lekarzem i/lub dietetykiem, a przed kupnem preparatów witaminowo – mineralnych należy wnikliwie zapoznać się z informacjami o danym suplemencie.
Bibliografia:
- Szwajkosz K., Wawryniuk A., Sawicka K. i wsp.: Niedoczynność tarczycy jako skutek przewlekłego autoimmunologicznego zapalenia gruczołu tarczowego, Journal of Education, Health and Sport, 2017 (7):41-54
- Tomczyńska M., Łuszczyńska M., Salata I. i wsp.: Zaburzenia procesów hemostazy w autoimmunizacyjnych chorobach tarczycy, Choroby serca i naczyń, 2016 (13):214-221
- Jarosz M., Stolińska H., Wolańska D.: Żywienie w niedoczynności tarczycy, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2014
- Pastusiak K., Michałowska J., Bogdański P.: Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 2017 (8):155-160
- Jurczak R.: Istotne składniki odżywcze w diecie osób z chorobą Hashimoto, Acta Salutem Scientiae, 2019 (1):27-41
- Duntas L.H.: The catalytic role of iodine excess in loss of homeostasis in autoimmune thryoiditis, Curren Opinion in Endocrinology, Diabetes and Obesity, 2018 (25):347 – 352
- Sun X., Shan Z., Teng W.: Effects on Increased Iodine Intake on Thyroid Disorders, Endocrinology and Metabolism, 2014 (29):240 -247
- Miernik M.: Magnez, wapń, żelazo – jak mądrze suplementować?, Świat Przemysłu Farmaceutycznego, 2016 (2): 94-98
- Ratajczak M., Gietka – Czernel M.: Rola selenu w organizmie człowieka, Postępy Nauk Medycznych, 2016 (12):929-933
- Klecha B., Bukowska B.: Selen w organizmie człowieka – charakterystyka pierwiastka i potencjalne zastosowanie terapeutyczne, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 2016 (4):818-829
- Szcześniak M., Grimling B., Meler J.: Cynk – pierwiastek zdrowia, Farmakologia Polska, 2014 (70): 365-366
- Rusińska A., Płudowski P., Walczak M. i wsp.: Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 r., Postępy Neonatologii, 2018 (24):1-24
- Kim D.: The Role of Vitamin D in Thyroid Diseases, International Journal of Molecular Sciences, 2017 (18):1949
- Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej: Suplementy diety – czy potrzebujesz?, 2019: 4-27