Czym jest dieta ketogeniczna?
Dieta ketogeniczna (zwana także dietą ketogenną, w skrócie nazywana dietą keto) to sposób odżywiania polegający na znacznym ograniczeniu spożycia węglowodanów przy jednoczesnym zwiększeniu podaży tłuszczów. Celem takiej diety jest wprowadzenie organizmu w stan ketozy, czyli sytuacji, w której zamiast glukozy głównym źródłem energii stają się ciała ketonowe powstające z tłuszczu. Ten model żywieniowy zyskał popularność dzięki szybkim efektom w odchudzaniu – wiele osób doświadcza dość szybkiej redukcji masy ciała. Warto jednak wiedzieć, że radykalna zmiana jadłospisu może wiązać się z pewnymi wyzwaniami dla organizmu. Zwłaszcza na początku pojawiają się różne skutki uboczne diety ketogenicznej, które mogą wpływać na samopoczucie. Poniżej przedstawiamy najczęstsze skutki uboczne diety keto oraz sposoby, by ich uniknąć lub zminimalizować, dzięki czemu odchudzanie będzie bezpieczne i bardziej komfortowe.
Keto grypa – objawy grypopodobne na diecie ketogenicznej
Jednym z pierwszych wyzwań, z jakimi mierzą się osoby rozpoczynające dietę keto, jest tzw. keto grypa. To potoczne określenie zespołu objawów przypominających przeziębienie lub grypę, pojawiających się w ciągu pierwszych kilku dni stosowania diety bardzo niskowęglowodanowej. Organizm, przestawiając się z spalania glukozy na spalanie tłuszczów, może reagować przejściowym pogorszeniem samopoczucia. Do typowych objawów keto grypy należą między innymi: bóle głowy, uczucie ciągłego zmęczenia, osłabienie, zawroty głowy, nudności, drażliwość oraz tzw. “mgła mózgowa”, czyli problemy z koncentracją i jasnością myślenia. Pojawić się może również rozbicie podobne do tego, jakie odczuwamy przy zwykłej grypie – stąd nazwa tego zjawiska.
Najważniejszą przyczyną keto grypy jest odwodnienie i utrata elektrolitów. W wyniku drastycznego zmniejszenia spożycia węglowodanów spada poziom insuliny, a nerki zaczynają wydalać więcej sodu wraz z wodą. Powoduje to szybką utratę wody z organizmu oraz zaburzenie równowagi elektrolitowej. Efektem tych zmian są właśnie wymienione wyżej dolegliwości. Dobrą wiadomością jest to, że keto grypa zwykle mija samoistnie po kilku dniach do maksymalnie paru tygodni, gdy organizm zaadaptuje się do nowego sposobu żywienia. Można jednak złagodzić objawy keto grypy poprzez odpowiednie działania.
Jak uniknąć keto grypy? Przede wszystkim należy zadbać o właściwe nawodnienie organizmu od samego początku diety keto. Pij dużo wody – nawet więcej niż dotychczas – aby uzupełniać płyny utracone na początku ketozy. Bardzo ważna jest również sól i inne elektrolity: dodawaj szczyptę soli do posiłków, pij bulion lub rosół (który dostarcza sodu) albo rozważ suplementację elektrolitów (sodu, potasu, magnezu). Uzupełnienie tych pierwiastków pomaga szybko zredukować bóle głowy, skurcze i ogólne osłabienie. Warto też w miarę możliwości wprowadzać dietę niskowęglowodanową stopniowo – zamiast obcinać węglowodany do minimum z dnia na dzień, możesz przez tydzień czy dwa sukcesywnie zmniejszać ich ilość. Dzięki temu organizm łagodniej przestawi się na czerpanie energii z tłuszczów i objawy keto grypy mogą być słabsze lub nie wystąpią wcale.
Odwodnienie i skurcze mięśni na diecie keto
Kolejnym częstym efektem ubocznym diety ketogenicznej jest odwodnienie, któremu często towarzyszą bolesne skurcze mięśni. Mechanizm stojący za tym zjawiskiem jest związany z gospodarką wodno-elektrolitową organizmu. Jak wspomniano wyżej, ograniczenie węglowodanów powoduje zwiększone wydalanie wody i wraz z nią cennych minerałów. Utrata takich elektrolitów jak sód, potas czy magnez może skutkować różnymi dolegliwościami. Poza uczuciem osłabienia i bólami głowy, wiele osób na keto zauważa u siebie nocne skurcze łydek lub innych mięśni. Mogą pojawić się także palpitacje serca (uczucie nierównego bicia serca), ponieważ zaburzenia poziomu elektrolitów wpływają na pracę mięśnia sercowego.
Aby uniknąć odwodnienia i związanych z tym skurczów, bardzo ważne jest pilnowanie odpowiedniej podaży płynów oraz soli każdego dnia. Nawyk trzymania przy sobie butelki wody i popijania jej regularnie w ciągu dnia jest na diecie keto bardzo pomocny. Dodatkowo nie bój się soli – na diecie ketogenicznej zapotrzebowanie na nią jest większe niż zwykle. Dosalaj potrawy do smaku solą himalajską lub kłodawską, które oprócz sodu zawierają też inne mikroelementy. Możesz również pić wodę mineralną bogatą w elektrolity. Jeżeli doświadczasz skurczów mięśni, rozważ suplementację magnezu, a także potasu (po konsultacji z lekarzem lub dietetykiem, zwłaszcza jeśli masz problemy z sercem). Dzięki temu mięśnie będą prawidłowo się rozluźniać, a ryzyko bolesnych kurczy znacznie się zmniejszy. Pamiętaj, że utrzymanie równowagi elektrolitowej nie tylko zapobiega skurczom, ale też poprawia ogólne samopoczucie i wspiera prawidłową pracę serca podczas stosowania diety wysokotłuszczowej.
Problemy trawienne: zaparcia i biegunki na diecie ketogenicznej
Zmiana sposobu odżywiania na dietę bardzo bogatą w tłuszcz i ubogą w węglowodany jest sporym wyzwaniem dla układu pokarmowego. Nic dziwnego, że w początkowym okresie wiele osób skarży się na różne problemy trawienne. Dwa skrajne, ale równie uciążliwe skutki uboczne diety keto to zaparcia oraz biegunki. Choć wydają się przeciwieństwami, ich przyczyny są bezpośrednio związane ze zmianami w jadłospisie, a konkretnie z ilością błonnika i charakterem spożywanych produktów.
Zaparcia na diecie keto – przyczyny i sposoby zapobiegania
Zaparcia są bardzo częstą dolegliwością na dietach niskowęglowodanowych. Wynikają głównie z faktu, że wraz z wykluczeniem produktów bogatych w węglowodany (jak pełnoziarniste zboża, większość owoców, strączki) drastycznie zmniejsza się podaż błonnika w diecie. Błonnik pokarmowy odgrywa ważną rolę w prawidłowej pracy jelit – zwiększa objętość stolca i przyspiesza perystaltykę (ruchy robaczkowe jelit). Gdy go brakuje, jelita pracują wolniej, co prowadzi do zalegania treści pokarmowej i trudności z wypróżnieniem. Dodatkowo na początku diety keto organizm intensywnie pozbywa się wody, co oznacza, że treść jelitowa staje się bardziej sucha. Takie połączenie – mało błonnika i lekkie odwodnienie – sprzyja zaparciom.
Jak poradzić sobie z zaparciami na keto? Przede wszystkim pij dużo wody. Odpowiednie nawodnienie pomaga zmiękczyć zawartość jelit. Po drugie, choć dieta ketogeniczna ogranicza większość węglowodanów, staraj się włączać w każdy posiłek porcję warzyw niskoskrobiowych bogatych w błonnik. Doskonałe będą zielone warzywa liściaste (szpinak, jarmuż, sałata), brokuły, kalafior, cukinia czy ogórek. Mają mało węglowodanów, a dostarczają błonnika i mikroelementów. Możesz również sięgnąć po źródła błonnika rozpuszczalnego, takie jak nasiona chia, siemię lniane czy babka płesznik – dodawane do posiłków lub spożywane z wodą pomogą usprawnić pracę jelit. W niektórych przypadkach pomocna bywa probiotykoterapia, czyli przyjmowanie dobrych bakterii dla jelit, które mogą poprawić trawienie i regulować rytm wypróżnień. Jeśli zaparcia utrzymują się długo, można doraźnie zastosować łagodne środki przeczyszczające (np. mleczko magnezowe), ale to ostateczność – lepiej polegać na naturalnych metodach i profilaktyce.
Biegunka na diecie keto – dlaczego się pojawia i jak ją ograniczyć
Z drugiej strony spektrum problemów trawiennych znajduje się biegunka, której również mogą doświadczać osoby na diecie wysokotłuszczowej. Gwałtowne zwiększenie ilości tłuszczu w jadłospisie to duże wyzwanie dla układu trawiennego, szczególnie dla wątroby i woreczka żółciowego, które muszą wyprodukować wystarczająco żółci, aby poradzić sobie z trawieniem tłuszczów. Jeżeli wcześniej odżywiałeś się raczej tradycyjnie (z umiarkowaną ilością tłuszczu), organizm może początkowo nie nadążać z produkcją enzymów trawiennych, co skutkuje gorszym trawieniem tłustych posiłków i przyspieszonym pasażem jelitowym. W efekcie u części osób pojawiają się luźne stolce lub biegunki. Inną przyczyną biegunki ketogennej bywa spożywanie nadmiernej ilości nabiału albo słodzików (np. cukrów alkoholowych jak maltitol czy ksylitol), które w nadmiarze działają przeczyszczająco.
Jak radzić sobie z biegunką na diecie keto? Po pierwsze, daj sobie czas – w wielu przypadkach organizm potrzebuje kilku-kilkunastu dni, by dostosować się do trawienia większej ilości tłuszczu. W międzyczasie warto wprowadzać tłuszcze stopniowo: nie zwiększaj drastycznie ich spożycia z dnia na dzień, lecz stopniowo dodawaj ich więcej w posiłkach, by układ pokarmowy się przyzwyczaił. Unikaj również jednorazowo bardzo ciężkich, tłustych potraw; lepiej rozłożyć tłuszcz równomiernie na kilka mniejszych posiłków. Po drugie, zwróć uwagę na rodzaj tłuszczów – niektóre oleje MCT lub duże ilości oleju kokosowego mogą przyspieszać przejście pokarmu przez jelita, więc jeśli używasz ich dużo, spróbuj nieco zmniejszyć ilość. Kontroluj spożycie nabiału: u niektórych osób zbyt duża ilość serów tłustych czy śmietany potrafi wywołać problemy trawienne, zwłaszcza jeśli cierpią na nietolerancję laktozy. Ogranicz też spożycie słodzików, szczególnie w pierwszych tygodniach diety. Podobnie jak przy zaparciach, pamiętaj o piciu wody – biegunka odwadnia organizm, więc uzupełnianie płynów jest bardzo ważne. Jeśli dolegliwości nie ustępują, rozważ wprowadzenie na krótki czas suplementu z enzymami trawiennymi lub probiotyku wspomagającego pracę jelit. Najczęściej jednak biegunki mijają, gdy tylko Twój organizm w pełni zaadaptuje się do diety ketogenicznej.
Nieświeży oddech na keto („keto oddech”)
Specyficznym, choć całkowicie niegroźnym skutkiem ubocznym stosowania diety ketogenicznej jest nieprzyjemny oddech, określany często jako „keto oddech”. Osoby będące w stanie ketozy czasem zauważają u siebie charakterystyczny zapach z ust – bywa on opisywany jako owocowy, trochę słodkawy lub przypominający zapach zmywacza do paznokci (to zasługa acetonu, który jest jednym z ciał ketonowych). Taki oddech pojawia się dlatego, że przy spalaniu tłuszczu powstają ketony, a ich nadmiar jest usuwany z organizmu m.in. przez oddech i mocz. Zapach ten może być krępujący, ale warto podkreślić, że jest przejściowy. Gdy organizm w pełni wejdzie w ketozę i nauczy się efektywniej wykorzystywać ciała ketonowe jako paliwo, intensywność „keto oddechu” zazwyczaj maleje.
Co zrobić, aby ograniczyć ten nieświeży zapach z ust na diecie keto? Po pierwsze, dbaj o higienę jamy ustnej ze szczególną starannością. Regularne szczotkowanie zębów (rano i wieczorem, a nawet dodatkowo w ciągu dnia), używanie nici dentystycznej oraz płynu do płukania ust pomoże zminimalizować inne przyczyny nieprzyjemnego oddechu, choć samego zapachu acetonu całkowicie nie usunie. Możesz również żuć gumy bezcukrowe lub ssać miętowe pastylki bez cukru – świeży miętowy smak maskuje częściowo zapach ketonów (pamiętaj tylko, by wybrać produkty bez cukru, aby nie przerywać ketozy). Bardzo ważne jest też picie dużej ilości wody. Woda nie tylko pomaga na odwodnienie, ale też rozcieńcza stężenie ketonów we krwi i przyspiesza ich wydalanie, co może uczynić zapach mniej intensywnym. U niektórych osób pomaga również włączenie do diety odrobiny więcej węglowodanów (np. dodatkowa porcja warzyw) – często keto oddech jest najbardziej nasilony przy bardzo restrykcyjnym podejściu, więc jeśli delikatnie zwiększysz ilość węglowodanów do poziomu, który nadal utrzymuje Cię w ketozie, organizm może produkować nieco mniej ketonów. Pamiętaj jednak, że ten efekt uboczny zwykle mija po pewnym czasie samoistnie, więc czasem najlepszym rozwiązaniem jest po prostu przeczekać pierwsze tygodnie.
Zmęczenie i problemy ze snem na diecie ketogenicznej
W początkowej fazie diety keto, oprócz wymienionych wcześniej objawów fizycznych, wiele osób doświadcza również pogorszenia jakości snu i zwiększonego uczucia zmęczenia w ciągu dnia. Paradoksalnie, dieta keto bywa docelowo określana przez jej zwolenników jako sposób na stabilny poziom energii, jednak zanim to nastąpi, organizm musi przystosować się do nowego źródła paliwa. W tym okresie przejściowym możliwe jest wystąpienie bezsenności lub płytszego snu. Powody mogą być różne: zmiany hormonalne towarzyszące adaptacji (np. przejściowy wzrost poziomu adrenaliny i kortyzolu, które mobilizują organizm do korzystania z alternatywnych źródeł energii), nocne wizyty w toalecie z powodu większego wydalania moczu na początku keto, czy choćby głód w pierwszych dniach, jeśli nie zjesz wystarczająco kalorycznego posiłku na kolację. W efekcie część osób na diecie ketogenicznej budzi się niewyspana lub odczuwa senność w ciągu dnia.
Jak poradzić sobie z problemami ze snem podczas stosowania diety keto? Przede wszystkim zadbaj o regularność posiłków i odpowiednią ilość kalorii. Zbyt duże ograniczenie kalorii (czyli głodzenie się) dodatkowo obciąża organizm i może nasilać bezsenność oraz zmęczenie. Upewnij się, że w diecie jest wystarczająco dużo zdrowych tłuszczów – to one mają zapewnić uczucie sytości i energię na długie godziny. Głodny organizm będzie produkował więcej hormonów stresu, utrudniając zasypianie. Po drugie, przestrzegaj zasad higieny snu: staraj się kłaść spać o podobnej porze, unikać ekranów i intensywnego wysiłku tuż przed snem oraz zapewnij sobie wieczorem czas na wyciszenie (np. czytanie lub ciepła kąpiel). Pomoże to zredukować ewentualną bezsenność związaną ze stresem adaptacyjnym organizmu. Warto także wspomnieć o magnezie – jego suplementacja wieczorem może nie tylko wspierać uzupełnienie elektrolitów na keto, ale też poprawiać jakość snu, gdyż magnez działa uspokajająco na układ nerwowy. Wiele osób na dietach low-carb sięga również po ziołowe herbatki uspokajające (melisa, rumianek) lub suplementy ziołowe na sen. Najważniejsze jednak to dać sobie czas. Problemy ze snem i zmęczenie zazwyczaj mijają, gdy organizm przestawi się w pełni na czerpanie energii z tłuszczu. Po kilku tygodniach wiele osób odczuwa wręcz poprawę jakości snu i wyrównanie poziomu energii w ciągu dnia – ustępują gwałtowne wahania cukru we krwi, co sprzyja stabilności samopoczucia.
Niedobory witamin i minerałów na diecie keto
Dieta ketogeniczna jest dość rygorystyczna pod względem eliminacji różnych produktów, dlatego istnieje ryzyko pewnych niedoborów żywieniowych. Ograniczając owoce, pełne ziarna, a często także nabiał czy rośliny strączkowe, łatwo przeoczyć niektóre ważne składniki odżywcze. Do mikroelementów, na których niedobór są szczególnie narażone osoby na diecie keto, należą: magnez, potas, wapń, witamina C, witaminy z grupy B (zwłaszcza foliany, B1, B6) oraz błonnik. Długotrwałe deficyty tych składników mogą prowadzić do różnych problemów zdrowotnych – na przykład niedobór magnezu i potasu sprzyja skurczom mięśni i zaburzeniom rytmu serca, brak witaminy C może osłabić odporność, a niedostatki witamin z grupy B negatywnie odbijają się na metabolizmie i funkcjonowaniu układu nerwowego. U osób, które nie dbają o urozmaicenie jadłospisu, po kilku miesiącach mogą pojawić się symptomy takie jak pogorszenie stanu skóry, włosów i paznokci, ciągłe zmęczenie, problemy z koncentracją czy obniżenie nastroju.
Jak zapobiegać niedoborom na diecie ketogenicznej? Przede wszystkim należy pamiętać, że nawet w ramach dozwolonych na keto produktów istnieje wiele wartościowych, bogatych w witaminy i minerały opcji. Każdego dnia spożywaj różnorodne warzywa o niskiej zawartości węglowodanów – nie tylko zielone liście, ale też np. paprykę (świetne źródło witaminy C), brokuły i kalafior (witamina C, foliany), awokado (potas), orzechy i pestki (magnez, witamina E, witaminy z grupy B), grzyby (witamina D i witaminy z grupy B) itp. Urozmaicenie diety to klucz do dostarczenia maksymalnej ilości mikroelementów przy minimalnej ilości węglowodanów. Wiele osób na keto decyduje się także na suplementację – warto rozważyć dobrej jakości kompleks witamin i minerałów, szczególnie jeśli planujesz długoterminowo pozostać na diecie ketogenicznej. Suplementy z oleju rybiego (bogate w kwasy omega-3) również są godne polecenia, gdyż działają przeciwzapalnie i wspierają układ krążenia, co może być istotne przy diecie bogatej w tłuszcze zwierzęce. Pamiętaj jednak, że suplementy to dodatek – podstawą powinna być zbilansowana dieta wewnątrz dostępnych ograniczeń. Wreszcie, obserwuj swoje samopoczucie i, jeśli to możliwe, okresowo badaj krew (np. poziom elektrolitów, witaminy D, morfologię). Dzięki temu szybko wychwycisz ewentualne braki i będziesz mógł im przeciwdziałać zanim wpłyną negatywnie na Twoje zdrowie.
Dieta keto a zdrowie serca, wątroby i nerek
Wiele osób zastanawia się, czy dieta tak bogata w tłuszcze jest bezpieczna dla ważnych organów i układów w dłuższej perspektywie. Rzeczywiście, dieta keto stosowana nieumiejętnie lub przez bardzo długi czas może wywołać pewne problemy. Po pierwsze, istnieją doniesienia, że u części osób (szczególnie z predyspozycjami genetycznymi) dieta wysokotłuszczowa może powodować wzrost poziomu złego cholesterolu LDL we krwi oraz trójglicerydów. Wysoki cholesterol wiąże się ze zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych – miażdżycy, nadciśnienia, zawału serca. Aby zminimalizować to ryzyko, warto zwracać uwagę na jakość spożywanych tłuszczów. W diecie ketogenicznej nie musisz opierać się wyłącznie na tłustym boczku i maśle. Sięgaj częściej po tłuste ryby morskie (bogate w korzystne kwasy omega-3), oliwę z oliwek, awokado, orzechy, migdały. Zawierają one więcej tłuszczów nienasyconych, które korzystniej wpływają na profil lipidowy krwi i zdrowie serca. Oczywiście, nadal można spożywać tłuszcze zwierzęce, ale kluczem jest równowaga i różnorodność źródeł tłuszczu.
Jeśli chodzi o wątrobę, u osób predysponowanych lub nadużywających wcześniej niezdrowej diety istnieje teoretyczne ryzyko nasilonego stłuszczenia wątroby przy długotrwałym stosowaniu diety ketogenicznej. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy dieta keto jest źle zbilansowana (np. obfituje w przetworzone mięsa, tłuszcze trans) lub gdy poza dietą występują inne czynniki ryzyka (np. nadmierne spożycie alkoholu). Aby chronić wątrobę, warto unikać ultraprzetworzonej żywności nawet jeśli mieści się w limitach węglowodanów, i dbać o obecność warzyw oraz wspomnianych zdrowych tłuszczów. Nie zaszkodzi również okresowe badanie prób wątrobowych we krwi, jeśli planujesz bardzo długi okres keto.
Nerki natomiast mogą ucierpieć w wyniku odwodnienia oraz ewentualnie z powodu nadmiernego spożycia białka (choć klasyczna dieta keto nie jest dietą hiper-białkową, to niektóre osoby jedzą zbyt dużo białka kosztem tłuszczu). Długotrwałe odwodnienie może sprzyjać tworzeniu się kamieni nerkowych. Z kolei przy istniejących wcześniej problemach z nerkami, wysokie spożycie białek i zmieniony metabolizm może być zbyt obciążający. Dlatego ponownie szczególnie istotne jest picie odpowiedniej ilości wody każdego dnia na keto. Osoby z chorobami nerek lub wątroby powinny przed rozpoczęciem tak restrykcyjnej diety skonsultować się z lekarzem. Generalnie, jeśli jesteś zdrowy i stosujesz dietę ketogeniczną przez ograniczony czas, ryzyko poważnych powikłań jest niewielkie – badania pokazują, że u większości zdrowych osób parametry takie jak cholesterol, enzymy wątrobowe czy funkcja nerek pozostają w normie, a wręcz poprawiają się wraz ze spadkiem masy ciała. Niemniej każda zmiana diety powinna być przeprowadzana świadomie i z uwzględnieniem sygnałów wysyłanych przez organizm.
Jak bezpiecznie stosować dietę keto – praktyczne wskazówki
Na koniec warto podsumować kilka najważniejszych zasad, które pomogą Ci uniknąć skutków ubocznych i cieszyć się efektami diety ketogenicznej:
- Stopniowe wprowadzanie zmian: Zamiast przechodzić na keto z dnia na dzień, rozważ stopniowe ograniczanie węglowodanów. Daj organizmowi czas na adaptację – to zmniejszy ryzyko keto grypy i dużego szoku dla metabolizmu.
- Nawadnianie i elektrolity: Pij dużo wody codziennie i nie żałuj sobie soli. Możesz pić bulion lub wodę z dodatkiem soli, a także suplementować magnez, potas i inne elektrolity według potrzeb. Dzięki temu unikniesz odwodnienia, bólów głowy i skurczów mięśni.
- Błonnik i zdrowe tłuszcze: W każdym posiłku uwzględnij warzywa niskowęglowodanowe oraz różne źródła tłuszczu. Warzywa dostarczą błonnika i mikroelementów, a zróżnicowane tłuszcze (zarówno zwierzęce, jak i roślinne) zapewnią lepsze trawienie i zdrowszy profil lipidowy.
- Słuchaj swojego organizmu: Jeśli czujesz się bardzo źle, nie ignoruj tego. Czasem warto nieco zwiększyć ilość węglowodanów (np. zjeść dodatkową porcję warzyw lub trochę owoców jagodowych), by złagodzić objawy. Każdy organizm jest inny – to, co działa u innych, nie zawsze będzie idealne dla Ciebie.
- Suplementacja: Rozważ przyjmowanie wysokiej jakości suplementów witaminowo-mineralnych, zwłaszcza jeśli planujesz długoterminową dietę keto. Witamina D, magnez, omega-3, elektrolity, a u kobiet także np. witamina B9 (kwas foliowy) – to częste elementy suplementacji przy tej diecie.
- Konsultacje specjalistyczne: Jeśli nie masz pewności, czy dobrze komponujesz jadłospis keto, albo masz jakiekolwiek problemy zdrowotne, skonsultuj się z dietetykiem lub lekarzem. Specjalista pomoże Ci dobrać odpowiednią kaloryczność i skład diety oraz monitorować najważniejsze parametry zdrowia.
Dieta ketogeniczna może być skutecznym narzędziem odchudzania i poprawy samopoczucia, ale wymaga świadomego podejścia. Znając możliwe skutki uboczne i sposoby ich unikania, masz większą szansę przejść przez okres adaptacji bez większych trudności. Pamiętaj, że celem jest nie tylko schudnąć, ale też czuć się dobrze i dbać o zdrowie. Stosując powyższe wskazówki, możesz zminimalizować nieprzyjemne efekty uboczne diety keto i bezpiecznie cieszyć się jej rezultatami.
Powrót