Nadczynność tarczycy to stan, w którym gruczoł tarczowy produkuje nadmierne ilości hormonów – tyroksyny i trójjodotyroniny. W efekcie organizm zaczyna funkcjonować na przyspieszonych obrotach. Może prowadzić to do takich objawów jak utrata masy ciała, kołatanie serca, nadmierna potliwość i ogólne osłabienie. Choć leczenie farmakologiczne jest kluczowe, odpowiednia dieta może znacząco złagodzić objawy, zapobiegać niedoborom i wspierać organizm w walce z chorobą. Jakie zmiany żywieniowe warto wprowadzić, by poprawić samopoczucie i uniknąć dalszych komplikacji zdrowotnych?
Nadczynność tarczycy – co to jest?
Nadczynność tarczycy to stan, w którym gruczoł tarczycy produkuje zbyt dużo hormonów: tyroksyny i trójjodotyroniny. Substancje te pełnią ważną rolę w regulacji metabolizmu. Dlatego ich nadmiar prowadzi do przyspieszenia wielu procesów w organizmie.
Przyczyny nadczynności tarczycy
Najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy jest choroba Gravesa-Basedowa – autoimmunologiczne schorzenie, w którym organizm atakuje własną tarczycę, pobudzając ją do nadmiernej pracy. Może być też skutkiem guzków tarczycy, nadmiernej podaży jodu lub zapalenia tego gruczołu.
Objawy nadczynności tarczycy
Zbyt duża ilość hormonów tarczycy sprawia, że organizm działa na zwiększonych obrotach. Może to prowadzić do przyspieszonej akcji serca, nadmiernej potliwości, drżenia rąk, nerwowości i utraty masy ciała, mimo zwiększonego apetytu. W wielu przypadkach pojawia się też problematyczne zmęczenie oraz problemy ze snem.
Jak wygląda leczenie?
Leczenie nadczynności tarczycy zależy od jej przyczyny. Stosuje się leki przeciwtarczycowe, które hamują produkcję hormonów, terapię jodem promieniotwórczym lub w niektórych przypadkach operacyjne usunięcie części tarczycy. Ważne jest również odpowiednie dostosowanie stylu życia, w tym unikanie stresu i dbanie o właściwą dietę.
Wpływ diety na funkcjonowanie tarczycy
To, co jemy, ma ogromne znaczenie dla zdrowia tarczycy. Nadczynność tego gruczołu sprawia, że organizm ma zwiększone zapotrzebowanie na energię. Może prowadzić to do szybkiego wyczerpania składników odżywczych. W rezultacie mogą pojawić się niedobory witamin, osłabienie mięśni i niekontrolowana utrata wagi.
Dieta powinna dostarczać odpowiedniej ilości kalorii, aby zapobiec wyniszczeniu organizmu. Ponadto należy zadbać o wsparcie układu nerwowego i sercowo-naczyniowego, które są szczególnie obciążone przy tej chorobie. Odpowiednie składniki odżywcze pomagają stabilizować nastrój, poprawiają jakość snu i wspierają prawidłową pracę serca.
Jakich składników odżywczych potrzebuje organizm?
Białko
Przyspieszony metabolizm może prowadzić do szybkiej utraty masy mięśniowej. Aby temu zapobiec, warto zadbać o dietę bogatą w pełnowartościowe białko. Najlepsze jego źródła to chude mięso, ryby, jajka, rośliny strączkowe oraz orzechy i nasiona. Regularne spożywanie białka wspomaga regenerację tkanek i pozwala utrzymać stabilną masę ciała.
Wapń i witamina D
Nadczynność tarczycy może przyspieszać utratę masy kostnej, zwiększając ryzyko osteoporozy. Aby wzmocnić kości, warto zadbać o odpowiednie spożycie wapnia i witaminy D. Znajdziemy je m.in. w produktach mlecznych, zielonych warzywach liściastych, rybach takich jak łosoś i sardynki, migdałach oraz jajkach.
Antyoksydanty i zdrowe tłuszcze
Osoby z nadczynnością tarczycy są bardziej narażone na stres oksydacyjny, który może uszkadzać komórki. Aby temu zapobiec, warto sięgać po produkty bogate w antyoksydanty, takie jak warzywa i owoce. Dodatkowe wsparcie zapewnią zdrowe tłuszcze, np. oliwa z oliwek, orzechy włoskie oraz nasiona chia i siemię lniane. Kwasy tłuszczowe omega-3 pomagają w stabilizacji układu nerwowego i sercowo-naczyniowego, które są szczególnie obciążone w przebiegu tej choroby.
Czego unikać przy nadczynności tarczycy?
Nadmiar jodu – czy zawsze szkodzi?
Jod jest ważny dla produkcji hormonów tarczycy, ale jego nadmiar może nasilać objawy nadczynności. Szczególną ostrożność powinny zachować osoby z chorobą Gravesa-Basedowa, ograniczając spożycie soli jodowanej, owoców morza, alg morskich oraz ryb morskich. Całkowite unikanie jodu nie jest jednak wskazane. Aby dostosować jego ilość do indywidualnych potrzeb, warto skonsultować dietę z lekarzem.
Produkty pobudzające układ nerwowy
Nadczynność tarczycy często powoduje nerwowość, bezsenność i nadpobudliwość. Dlatego warto unikać substancji, które dodatkowo stymulują układ nerwowy. Kawa, mocna herbata, napoje energetyczne oraz alkohol mogą zaostrzać objawy. Zamiast tego lepiej sięgnąć po napary z melisy lub rumianku, które działają uspokajająco i wspomagają zdrowy sen.
Przetworzona żywność i cukry proste
Nadmierna ilość cukrów prostych oraz żywności wysoko przetworzonej może nasilać stany zapalne i powodować wahania nastroju. Aby tego uniknąć, warto postawić na pełnowartościowe źródła węglowodanów, takie jak: kasze, pełnoziarniste pieczywo oraz warzywa bogate w błonnik.
Przykładowy jadłospis wspierający tarczycę
Codzienna dieta powinna dostarczać odpowiednią ilość kalorii i składników odżywczych. Oto przykładowy plan:
- Śniadanie: Owsianka na mleku z orzechami włoskimi, borówkami i miodem.
- Drugie śniadanie: Koktajl z banana, jogurtu naturalnego i siemienia lnianego.
- Obiad: Pieczony filet z kurczaka, kasza gryczana i surówka z marchewki z oliwą z oliwek.
- Podwieczorek: Kanapka z hummusem i awokado na pełnoziarnistym chlebie.
- Kolacja: Omlet z warzywami i sałatka z pomidora i rukoli.
Dieta przy nadczynności tarczycy powinna być bogata w białko, wapń, zdrowe tłuszcze i antyoksydanty, a jednocześnie ograniczać produkty pobudzające oraz nadmiar jodu. Ważne jest również unikanie cukrów prostych i żywności przetworzonej. Odpowiednie nawyki żywieniowe mogą pomóc w stabilizacji wagi, poprawie samopoczucia i ochronie organizmu przed skutkami choroby. Aby dobrać dietę do swoich indywidualnych potrzeb, warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem.
Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. Zalecenia żywieniowe w nadczynności tarczycy.
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy.
Dostęp online: https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/zalecenia-zywieniowe-w-nadczynnosci-tarczycy/
Brent GA. Clinical practice. Graves’ disease. N Engl J Med. 2008;358(24):2594–2605.
https://doi.org/10.1056/NEJMcp0801880
Biondi B. Mechanisms in endocrinology: Heart failure and thyroid dysfunction. Eur J Endocrinol. 2012;167(5):609–618.
https://doi.org/10.1530/EJE-12-0627
Zimmermann MB, Boelaert K. Iodine deficiency and thyroid disorders. Lancet Diabetes Endocrinol. 2015;3(4):286–295.
https://doi.org/10.1016/S2213-8587(14)70225-6
Kohrle J. Selenium and the thyroid. Curr Opin Endocrinol Diabetes Obes. 2015;22(5):392–401.
https://doi.org/10.1097/MED.0000000000000190
Cheng Y, Lin Y-C, Wang C-W, Chen P-H, Lin P-T. Effects of Nutritional Supplementation on Thyroid Disorders: A Systematic Review of Clinical Studies.
Nutrients. 2024;16(15):2496.
https://doi.org/10.3390/nu16152496
Pearce EN et al. 2016 American Thyroid Association Guidelines for Diagnosis and Management of Hyperthyroidism and Other Causes of Thyrotoxicosis. Thyroid. 2016;26(10):1343–1421.
https://doi.org/10.1089/thy.2016.0229
Talaei A, Ghorbani F, Asemi Z. The Effects of Vitamin D Supplementation on Thyroid Function in Hypothyroid Patients: A Randomized, Double-blind, Placebo-controlled Trial. Indian J Endocrinol Metab. 2018 Sep-Oct;22(5):584-588. doi: 10.4103/ijem.IJEM_603_17. PMID: 30294564; PMCID: PMC6166548.
Stadlmayr B et al. Nutrition and the thyroid. In: Thyroid Disorders. Springer, 2020.
https://doi.org/10.1007/978-3-030-40357-5_12
Pastusiak, K., Michałowska, J., & Bogdański, P. (2018). Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy. Varia Medica, 2(2), 111-115.
Powrót