Herbata to trunek, który odkryty 5000 lat temu przez chińskiego cesarza Shen Nunga po dziś dzień swoją popularnością zdobywa zamiłowanie wielu osób, a wypracowane na przełomie historii specjalne rytuały jej picia dodają jej tajemniczości. Herbata jest dobra na każdą okazję, pijesz ją o każdej porze roku, czasami kilkukrotnie każdego dnia.
Jak Polacy podchodzą do herbaty?
Okazuje się, że przeciętny obywatel Polski w ciągu całego roku wypija herbatę z 1 kg liści. Jedna jej torebka waży około 2g, co równa się 500 herbatom w ciągu roku. Można śmiało stwierdzić, że pijemy ją częściej i chętniej niż wodę.
Popularność herbacianego trunku- dlaczego jest tak duża?
Przede wszystkim dlatego, że jego różnorodność smaków jest dość szeroka, a właściwości poprawiają kondycję.
Herbata powstaje z odpowiednio przetworzonych liści i pączków krzewu herbacianego z rodzaju Camellia. W zależności od sposobu obróbki technologicznej wyróżnia się herbaty czarne (w pełni fermentowane), czerwone i żółte, (poddawane tylko częściowej fermentacji) oraz zielone i białe (niefermentowane). Specjalistyczne metody produkcji herbat pozwalają uzyskać różne formy handlowe – liściaste, granulowane i ekspresowe.
Czarna herbata jest najczęściej pitym naparem herbacianym ze względu na swój uniwersalny smak. Stanowi około 75% światowego rynku herbat. Z przeglądu badań epidemiologicznych wynika, że picie co najmniej 3 jej filiżanek dziennie obniża ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, co wynika z obecności polifenoli.
Herbata czerwona charakteryzuje się specyficznym korzennym smakiem i zapachem. Jedną z bardziej znanych jest herbata Pu-Erh, pochodząca z Chin, która dzięki swoim właściwościom wykazuje działanie proodchudzające, m.in. zmniejsza wchłanianie tłuszczu w jelitach, pobudza procesy trawienne, wspomagając pracę wątroby, obniża poziom cholesterolu.
Rzadziej spotykana, nazywana cesarską – herbata żółta, delikatnie fermentowana charakteryzuje się niewielką ilością kofeiny w porównaniu do herbaty czarnej, w związku z tym jest lepiej tolerowana przez żołądek. Biała herbata wykazuje działanie silnie pobudzające, zawiera znaczne ilości witaminy C i kofeiny. Jej smak jest bardzo delikatny, a barwa słomkowa. Zielona herbata obok czarnej jest jedną z najczęściej pitych, zawiera najwięcej składników bioaktywnych. Najważniejszymi korzyściami zdrowotnymi jej przypisywanymi jest prewencja chorób nowotworowych, obniżenie poziomu cholesterolu LDL i ciśnienia tętniczego krwi, usuwanie toksyn, działanie bakteriobójcze oraz antywirusowe, ochrona przed próchnicą i schorzeniami dziąseł. Dodatkowo mówi się o jej właściwościach odchudzających.
Nie zapomnijmy o zbawiennej mocy herbat ziołowych, które przyrządzane są z liści kwiatów lub owoców roślin np. napar z kwiatów dzikiego bzu, lipy, rumianku.
Wartość żywieniowa- kilka słów o związkach zawartych w liściach herbacianych
Z żywieniowego punktu widzenia istotną rolę w składzie herbacianym odgrywają polifenole, do których zalicza się taniny oraz katechiny wykazujące dużą bioaktywność. Tanina wpływa aktywizująco na krążenie wykazując pozytywny wpływ na zdrowie, jednakże jej cechy negatywne również są dostrzegalne. Może zakłócać absorpcję żelaza, zwłaszcza jeśli pijesz ją po zjedzeniu produktów bogatych w ten związek, a u osób wrażliwych może spowodować podrażnienie żołądka lub napad migreny.
Zawartość poszczególnych polifenoli w liściach herbaty jest cechą gatunkową, ale zależy również od warunków uprawy czy też sposobu parzenia naparu herbacianego. Z badań wynika, że największą zawartością polifenoli charakteryzują się herbaty parzone 10 minut, wiąże się to jednak ze zbyt intensywnym aromatem.
Omawiane trunki pobudzają układ nerwowy i pracę serca ze względu na obecność kofeiny. Wiele badań dotyczących zawartości tego związku w poszczególnych rodzajach herbat ukazuje sprzeczne wnioski, dlatego też trudno jednoznacznie stwierdzić, czy herbaty w pełni fermentowane czy też niefermentowane wykazują większą zawartość tego składnika.
W dużej ilości w naparach z herbat występuje także fluor i mangan.
Nadmierne picie wspomnianych napojów może wiązać się z negatywnymi konsekwencjami w stosunku do organizmu. Zawarte w herbacie szczawiany wiążą wapń tworząc z nim nierozpuszczalne kompleksy. W konsekwencji następuje upośledzenie gospodarki wapniowej w organizmie, a odkładanie się złogów szczawianu wapnia w narządach może być przyczyną na przykład kamicy nerkowej.
Dlaczego mówi się, że herbata ma właściwości odchudzające?
Enzymy, nazywane lipazami biorą udział w procesie trawienia tłuszczów, czyli rozkładaniu trójglicerydów do kwasów tłuszczowych. Badania wykazują, że zawarte w herbatach katechiny działają w hamujący sposób na aktywność lipaz. Podobne działanie, chociaż w mniejszym stopniu wykazują polifenole. Skutkiem działania tych dwóch związków jest zmniejszenie przyswajania związków tłuszczowych przez układ pokarmowy. Garbniki, czyli taniny zwiększają również termogenezę (wytwarzanie ciepła przez organizm, kosztem spalanych kalorii).
Która z herbat jest najlepsza na odchudzanie?
Coraz więcej badań potwierdza, że to właśnie zielona herbata wykazuje największe działanie w przypadku walki ze zbędnymi kilogramami. Doświadczenie przeprowadzone na Tajwanie ukazuje, że osoby spożywające zielona herbatę w sposób regularny przez długi czas miały niższą zawartość tkanki tłuszczowej oraz mniejsze obwody talii i bioder w stosunku do osób , które jej nie spożywały. Badanie to zostało potwierdzone innym klinicznym doświadczeniem przeprowadzonym przez Tsuchida i współpracowników. Dowiedziono, że podawanie osobom z nadwagą i otyłością ustalonej dawki ekstraktu z zielonej herbaty powoduje spadek masy ciała, tkanki tłuszczowej i korzystną zmianę wskaźnika BMI.
Dlaczego więc jest ona uznawana jest za jeden z czynników wspomagających proces odchudzania?
- Katechiny zawarte w zielonej herbacie pozytywnie wpływają na metabolizm tłuszczów w organizmie
- Dodatkowo katechiny w znaczący sposób hamują wchłanianie glukozy
- wykazuje hamujące działanie w stosunku do unaczynienia i tworzenia się tkanki tłuszczowej
- Pobudza termogenezę
- W połączeniu z aktywnością fizyczną zwiększa wydolność oddechową.
Kiedy herbata nie będzie spełniała swoich funkcji?
- W przypadku dodawania cukru. Nie dość, że cukier zabija właściwości herbat, to jeszcze dodatkowa porcja cukru w diecie nie wpłynie korzystnie na proces odchudzania.
- W przypadku nieodpowiedniego i nieumiejętnego jej zaparzenia. Herbaty delikatniejsze parzy się w niższych temperaturach, nie trzeba jednak skracać czasu parzenia.
- Uważajmy na zioła odchudzające typu Slim, to mocniejsza dawka ziół pobudzających przemianę materii, przeczyszczających. Przy dłuższym stosowaniu może wypłukać z organizmu cenne minerały, odwodnić czy zaburzyć pracę jelit.
- Najlepiej jest parzyć herbatę z liści, nie z torebek. Niektóre napary owocowe swój smak i kolor zawdzięczają tylko i wyłącznie chemicznym dodatkom.
Zwróć jednak uwagę, że herbata może jedynie wspomóc zmaganie się z uciążliwą, nadmierną masą ciała. Picie naparów jest tylko dodatkiem, a kluczem do sukcesu jest odpowiednia dieta oraz aktywność fizyczna.
Zachęcamy do zapoznania się z ciekawostkami o “>herbatach oraz z przepisem na herbatę z nutą cytusowo-imbirową.
Małgorzata Panek -dietetyk
Aleksandra Świder – studentka Żywienia Człowieka i Oceny Żywności
1. Biuro komunikacji społecznej, Obraz polskiego rynku herbat, www.msp.gov.pl/pl/przeksztalcenia/serwis-gospodarczy/wiadomosci-gospodarcze/28509,Obraz-polskiego-rynku-herbaty.print, 01.04.2016
2. Chantre P, Lairon D: Recent findings of green tea extract AR25 (exolise) and its activity for the treatment of obesity. Phytomedicine, 02.044.2016
3. Juhel C, Armand M, Pafumi Y, Rosier C, Vandermander J, Lairon D. Green tea extract (AR25®) inhibits lipolysis of triglycerides in gastric and duodenal medium in vitro. J Nutr Biochem., 01.04.2016
4. Shixian Q, VanCrey B, Shi J, et al. Green Tea Extract Thermogenesis-Induced Weight Loss by Epigallocatechin Gallate Inhibition of Catechol-O-Methyltransferase J Med Food, 02.04.2016
5. Stańczyk A.,Właściwości zdrowotne wybranych gatunków herbat, http://www.ptfarm.pl/pub/File/bromatologia_2010/4.2010/br%204,2010%20s.%20498-504.pdf, 01.04.2016
6. Stępień M., Szulińska M., Bogdański P., Pupek-Musialik D., Rola ekstraktu zielonej herbaty w leczeniu otyłości, https://journals.viamedica.pl/forum_zaburzen_metabolicznych/article/view/28683, 02.04.2016
7. Wierzejska R., Wpływ picia herbat na zdrowie – aktualny stan wiedzy, Przegląd Epidemiologiczny, Ostrowska J., Herbaty – naturalne źródło antyoksydantów, http://www.kwadryga.pl/upload/Dokumenty/Artykuly_naukowe/Gf_1_08_46-50.pdf, 02.04.2016
8. Worobiej E., Tyszka K., Właściwości przeciwutleniające różnych rodzajów czarnych herbat, http://www.ptfarm.pl/pub/File/Bromatologia/2012/3/659-664.pdf, 02.04.2016