Uwaga! Środa 30 lipca to nieformalny, ale dobrze znany zainteresowanym osobom Dzień Sernika. Będący na diecie smakosze serników mogą więc udzielić sobie jednodniowej dyspensy. Jaka jest wartość energetyczna tradycyjnego sernika i w jaki sposób można to ciasto uczynić bardziej „dietetycznym”? Kilka wskazówek znajdziecie w tekście poniżej.
Historia sernika
Przywołanie rzetelnych informacji dotyczących historii i pochodzenia sernika to wyzwanie. Wiadomo jednak, że jego początki sięgają czasów starożytnej Grecji oraz Igrzysk Olimpijskich (czyżby już wtedy zauważono korzystny wpływ białka w diecie sportowców…?). Pomimo rodowodu na wyspie Samos, pierwszy przepis spisany został przez rzymskiego polityka Katona Starszego w traktacie „O gospodarstwie”. W Rzymie ciasto to nosiło nazwę libum i składało się z mąki, sera, jaj i miodu. W miarę ekspansji Rzymian, receptura na sernik rozprzestrzeniła się po całej Europie, jednak – przypuszcza się – iż przepis na sernik o wyglądzie nam znanym ukształtował się mniej więcej w XVIII wieku w Wielkiej Brytanii. Warto jednak pamiętać, że stosowanie cukru w diecie nie było aż tak powszechne aż do XIX, XX wieku, ciekawym więc jest to, jaki smak miały słodycze, a pośród nich ciasta takie jak serniki!
Sernik w Polsce
Niełatwo jest wyobrazić sobie polski, świąteczny stół bez prawdziwego, tradycyjnego sernika, który niejednokrotnie zaskakuje swoją wagą. Wspólne, rodzinne ucieranie masła z cukrem, jajkami, dwukrotne przekręcanie twarogu i łączenie z masą jajeczną kojarzy się właśnie ze świętami w Polsce. Tym bardziej zaskakuje fakt, że w staropolskich książkach kucharskich pojawia się niewiele wzmianek o serniku. Jego obecność na polskich stołach zawdzięczamy prawdopodobnie Janowi III Sobieskiemu, który w 1683 roku powrócił z odsieczy wiedeńskiej (stąd też nazwa sernika wiedeńskiego!).
Kaszubski sernik z ziemniakami
Od 30 czerwca 2006 roku na Liście Produktów Tradycyjnych prowadzonej przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju wsi znajduje się sernik kaszubski. To wyrób charakterystyczny dla województwa pomorskiego, Pojezierza Kaszubskiego, w którym to regionie przeważa uprawa ziemniaków i z tego względu, przyrządza się tam na niedziele i święta sernik ziemniaczany (dodatek ziemniaków sprzyja utrzymywaniu się świeżości oraz wilgotności ciasta). Smak tego ciasta jest słodki, mający aromat skórki pomarańczowej i rodzynek. Natomiast charakterystyczny dla niego jest lukier brązowy z kakao.
Rodzaje serników
Serniki tradycyjne, sernik na zimno, strudel serowy, ciasto drożdżowe z serem i kruszonką, śląski kołacz z nadzieniem serowym, seromakowiec lub makoserowiec, sernik bez sera… czy ktoś odważy się policzyć ilość znanych sobie przepisów na to ciasto? A jest ich bardzo wiele – szacuje się, iż istnieje około 1000 przepisów na sernik, a każdy z nich jest unikatowy (w zależności od kontynentu, kraju i regionu, bo chyba nie ma regionu na świecie, gdzie sernik pozostaje nieznany). Różnią się one chociażby rodzajem użytego sera, dodatkami takimi jak bakalie, bądź świeże owoce, obecnością lub brakiem spodu (a spody mogą być biszkoptowe, kruche…).
Wartość odżywcza tradycyjnego sernika
Do upieczenia tradycyjnego sernika stosuje się: mąkę pszenną, masło, cukier, jaja oraz ser twarogowy półtłusty lub tłusty, można również dodać bakalie, np. rodzynki oraz polewę czekoladową. Wartość energetyczna jednego sernika upieczonego z pomocą tradycyjnej receptury to około… 6000 kcal! Można oszacować, że jeden – tradycyjnej wielkości – kawałek tego ciasta to około 350 kcal, czyli tyle, ile ma porcja obiadowa np. makaronu z cukinią, wędliną i serem pleśniowym, czy ryby zapiekanej z serem, z ziemniakami i surówką. Niemniej jednak, właściwie zmodyfikowany przepis, może stanowić smaczną i zdrową wersję deseru – ser twarogowy jest przecież dobrym źródłem wapnia w diecie.
Zdrowy sernik
Naturalną i zdecydowanie korzystniejszą alternatywą dla tradycyjnego sernika jest już chociażby sernik na zimno – takiej samej wielkości kawałek może ważyć nawet trzykrotnie mniej (i tym samym zawierać trzy razy mniej kilokalorii). Poza tym do przygotowania sernika na zimno używa się zazwyczaj świeżych owoców, które są źródłem wielu witamin i składników mineralnych. W jaki sposób jeszcze można zmodyfikować przepis, aby sernik okazał się mniej kaloryczny, ale wciąż smaczny? Oto kilka pomysłów:
- używanie sera twarogowego chudego lub innych serów do 5% zawartości tłuszczu zamiast sera półtłustego, tłustego,
- zmniejszanie ilości cukru w stosunku do podanego w przepisie albo stosowanie słodzików zamiast cukru,
- zrezygnowanie z przygotowania spodu do ciasta, lub używanie mąki pełnoziarnistej zamiast pszennej,
- stosowanie świeżych owoców zamiast bakalii (rodzynek, orzechów, etc).
Przepisy na przykładowe serniki:sernik z pomarańczową galaretką, sernik z sosem wiśniowo-imbirowym
Ewelina Gumiela, dietetyk