Owoce Kobieta

Celiakia
dietetyk

Nasz dietetyk pomoże ułożyć bezglutenową dietę, wspierającą zdrowie jelit i dobre samopoczucie. Zadbaj o siebie z profesjonalnym wsparciem!

Umów wizytę

Nasze metamorfozy

Przed
Po

Ania

Łódź

Nadwaga i problemy zdrowotne, słabość do słodyczy. Odnalazła energię, lepsze samopoczucie i satysfakcję z życia.

-20 kg
Przed
Po

Wojtek

Łódź

Nastolatek, zaburzenia odżywiania, sportowiec. Odzyskał siłę, zbudował masę mięśniową i poprawił kondycję psychiczną.

+10 kg
Przed
Po

Weronika

Łódź

Nadwaga, złe samopoczucie, brak energii na zabawę z dzieckiem. Odzyskała zdrowie i poprawiła jakość życia.

-20 kg
Przed
Po

Tomasz

Łódź

Nadwaga, utrudniała mu codzienne funkcjonowanie, podjadał między posiłkami. Zdrowo schudł, poprawił wyniki badań i relację z jedzeniem.

-23 kg

Czym jest celiakia?

Celiakia to autoimmunologiczne schorzenie przewodu pokarmowego, w którym organizm reaguje nadwrażliwie na obecność glutenu – białka występującego w ziarnach pszenicy, jęczmienia i żyta. Choć niewielki fragment jelita cienkiego wydaje się głównym miejscem tej nieprawidłowej odpowiedzi, konsekwencje choroby wpływają na wiele układów, od immunologicznego po nerwowy. Kluczowym zjawiskiem w celiakii jest uszkodzenie kosmków jelitowych, odpowiedzialnych za wchłanianie składników odżywczych. Pod wpływem glutenu komórki układu odpornościowego inicjują miejscowy stan zapalny, prowadzący do stopniowego zaniku kosmków, co w efekcie upośledza zdolność organizmu do przyswajania białek, tłuszczów, węglowodanów, witamin i minerałów. U chorych na celiakię spożycie nawet niewielkich ilości glutenu generuje reakcję zapalną, która nie tylko wpływa na wydolność jelita, ale i może stymulować dalsze procesy autoimmunologiczne w całym organizmie.

Mechanizm autoagresji w celiakii bywa ściśle związany z czynnikami genetycznymi – najczęściej rozpoznaje się obecność genów HLA-DQ2 lub HLA-DQ8, choć sama ich obecność nie przesądza o rozwoju choroby. Gluten zawiera frakcje białkowe (gliadyna w pszenicy, sekalina w życie, hordeina w jęczmieniu), których fragmenty, po częściowym strawieniu w przewodzie pokarmowym, wywołują patologiczną odpowiedź immunologiczną w błonie śluzowej jelita. Odpowiedzialne za to są szczególnie limfocyty T, rozpoznające zmodyfikowane formy peptydów glutenu i uruchamiające kaskadę zapalną. Wskutek tego kosmki jelitowe ulegają spłaszczeniu, co prowadzi do licznych objawów wynikających z zaburzeń wchłaniania: niedoborów witamin (np. rozpuszczalnych w tłuszczach A, D, E, K), minerałów (żelazo, wapń), a także spadku masy ciała i przewlekłego zmęczenia. U dzieci celiakia potrafi hamować wzrost i rozwój, natomiast u dorosłych przyczyniać się do osteopenii czy anemii. Niekiedy choroba objawia się stosunkowo subtelnie: bólami brzucha, wzdęciami, zmianami nastroju lub dolegliwościami skórnymi, dlatego bywa trudna do natychmiastowego rozpoznania.

Jedyną formą leczenia celiakii jest rygorystyczna dieta bezglutenowa, polegająca na całkowitym wyeliminowaniu pszenicy, żyta, jęczmienia (oraz ich pochodnych). Nawet śladowe ilości glutenu spożywane regularnie potrafią wywołać uszkodzenia kosmków, choć pacjent może nie odczuwać niektórych objawów od razu. Stąd tak duże znaczenie przypisuje się dokładnemu czytaniu etykiet i ostrożnej ocenie produktów, ponieważ gluten bywa szeroko wykorzystywany w przemysłowej produkcji żywności (zagęszczacze, wypełniacze). Współcześnie coraz łatwiej jednak o certyfikowane artykuły bezglutenowe i większą świadomość społeczną w tym zakresie, co pozwala chorym na celiakię poprawić jakość życia. Warto wiedzieć, że brak zgodności z dietą bezglutenową, zwłaszcza przez dłuższy czas, prowadzi do postępowania zmian w jelicie cienkim i rosnącego ryzyka powikłań, m.in. niedożywienia, osteoporozy czy chłoniaków jelita. Dodatkowo celiakia może współistnieć z innymi schorzeniami autoimmunologicznymi, np. Hashimoto, cukrzycą typu 1 czy łuszczycą, ponieważ zdarza się, że układ odpornościowy przejawia autoagresję wobec wielu tkanek jednocześnie.

  • Wdrożenie diety bezglutenowej jest kluczowe do regeneracji kosmków jelitowych i zapobiegania rozwojowi komplikacji w celiakii.
  • Nieleczona celiakia może prowadzić do rozwoju wielu powikłań, w tym anemii, osteoporozy i poważnych niedoborów żywieniowych.

Ostatecznie, celiakia to przykład kompleksowej choroby autoimmunologicznej, w której kluczową rolę pełni ekspozycja na gluten zawarty w popularnych zbożach. Zrozumienie mechanizmów immunologicznych i wykluczenie szkodliwych białek z diety stanowią fundament leczenia. Przy wsparciu specjalistów – od gastroenterologa, przez psychodietetyka, aż po organizacje zrzeszające chorych – pacjenci mogą osiągnąć znaczącą poprawę stanu zdrowia, a nawet całkowite ustąpienie objawów, pod warunkiem konsekwentnego przestrzegania zasad odżywiania się bez glutenu. W tym kontekście narasta potrzeba kontynuowania badań i edukacji społecznej, by ułatwić diagnozowanie celiakii oraz szerzyć świadomość diety bezglutenowej, będącej jedyną skuteczną formą leczenia tej wymagającej i specyficznej jednostki chorobowej.

Jak dietetyk pomaga w walce z celiakią?

Podczas leczenia celiakii, główną formą terapii jest ścisłe przestrzeganie diety bezglutenowej. Wsparcie dietetyka okazuje się w tym procesie nieodzowne, ponieważ odpowiednie zaplanowanie jadłospisu pozwala choremu unikać błędów i zagrożeń wynikających z nieświadomego spożycia glutenu. Specjalista ds. żywienia zaczyna od przeprowadzenia szerokiego wywiadu, w którym pacjent opisuje swoje dotychczasowe nawyki żywieniowe, styl życia, częstotliwość posiłków i ewentualne towarzyszące choroby (często celiakia współwystępuje z innymi autoimmunologicznymi zaburzeniami, np. chorobą Hashimoto lub cukrzycą typu 1). Na tej podstawie możliwe jest opracowanie planu uwzględniającego indywidualne preferencje smakowe, stan odżywienia czy aktywność fizyczną.

Co kluczowe, dietetyk pomaga chorującym na celiakię zrozumieć, że ścisłe unikanie glutenu oznacza znacznie więcej niż wykluczenie z diety tylko klasycznych zbóż (pszenica, żyto, jęczmień). Gluten kryje się bowiem w wielu przetworzonych produktach, sosach, wędlinach czy słodyczach, gdzie pełni rolę zagęszczacza bądź nośnika smaku. Wyzwaniem bywa więc czytanie etykiet i nauka identyfikowania potraw potencjalnie zawierających gluten – nawet w śladowej ilości. Dietetyk edukuje pacjenta, jak sprawdzać skład produktu, jakie formy glutenu mogą być ukryte w przetworzonych artykułach (hydrolizowane białko roślinne, skrobia modyfikowana itp.) i jak dbać o unikanie krzyżowego zanieczyszczenia w kuchni (np. używanie osobnych desek do krojenia, tosterów czy narzędzi, które mogą mieć kontakt z mąką pszenną). Na szczęście rozwój rynku bezglutenowego zapewnia dziś szeroki wybór chlebów, makaronów i przekąsek dedykowanych osobom z celiakią, z czego dietetyk potrafi korzystać, wskazując odpowiednie, bezpieczne marki i rodzaje żywności.

Kolejnym aspektem wsparcia jest ustalenie wartości energetycznej diety. U wielu pacjentów z celiakią obserwuje się niedobory masy ciała i ogólne osłabienie, wynikające z długoletniego uszkodzenia kosmków jelitowych i nieprawidłowego wchłaniania składników odżywczych. Dietetyk pomaga zbilansować jadłospis tak, by dostarczyć odpowiednią ilość białka (z drobiu, ryb, jajek, roślin strączkowych), zdrowych tłuszczów (oleje roślinne, orzechy, awokado) oraz węglowodanów złożonych (kasze bezglutenowe, ryż brązowy, komosa ryżowa). Co ważne, kluczowe bywa uzupełnianie niedoborów żelaza, wapnia, magnezu czy witamin z grupy B i witaminy D. Nierzadko na początkowym etapie leczenia konieczne jest wsparcie w formie suplementów, by organizm mógł się zregenerować po okresie niedożywienia i błędnego wchłaniania.

Ogromnym wyzwaniem staje się również radzenie sobie w sytuacjach towarzyskich, takich jak spotkania rodzinne czy spożywanie posiłków poza domem. Dietetyk wskazuje, jak wybierać bezpieczne potrawy w restauracjach, jak przygotować się do wyjazdów czy imprez, aby nie narażać się na przypadkowe spożycie glutenu. Czasami konieczne jest wprowadzenie pewnych modyfikacji w codziennych nawykach – np. korzystanie z innego tostera czy zmiana garnków i patelni, które wcześniej były intensywnie używane do dań zawierających mąkę pszenną. Kluczowa jest także nauka przepisów uwzględniających alternatywne mąki (gryczaną, kukurydzianą, ryżową, migdałową), co pozwala cieszyć się wypiekami i deserami zgodnymi z wytycznymi diety bezglutenowej. Dzięki takiemu podejściu wiele osób z celiakią wraca do normalnego odżywiania, nie tracąc przyjemności z jedzenia i możliwości spożywania ulubionych dań (w odpowiednio zmodyfikowanej wersji).

Współpraca dietetyka z gastroenterologiem czy immunologiem bywa niezbędna do całościowej oceny stanu zdrowia – zwłaszcza jeśli pacjent ma powikłania, takie jak osteopenia, anemia czy inne choroby autoimmunologiczne (np. Hashimoto). Regularne wizyty kontrolne umożliwiają monitorowanie masy ciała i wyników badań krwi, w tym stężenia przeciwciał anty-tTG (transglutaminazy tkankowej), anty-EMA (endomysium) bądź innych wskaźników. Jeżeli poziom przeciwciał pozostaje wysoki, oznacza to nieświadome łamanie zasad diety bądź zanieczyszczenie produktów glutenu, co wymaga wprowadzenia dodatkowych środków ostrożności. Dietetyk oferuje wtedy rozwiązania i wskazówki, jak unikać tych błędów. Wreszcie, poprzez edukację i wspólne opracowywanie planów żywieniowych, pacjent nabiera świadomości, że celiakia nie musi oznaczać rezygnacji z różnorodnej kuchni – kluczem jest wiedza o składnikach i technikach kulinarnych.

  • Pomoc dietetyka obejmuje analizę jadłospisu, wykrywanie błędów żywieniowych i naukę unikania nietypowych źródeł glutenu w codziennych produktach.
  • Wprowadzenie diety bezglutenowej to proces, który wymaga cierpliwości i systematycznej współpracy ze specjalistą oraz kontroli efektów w badaniach laboratoryjnych.

Zatem, dietetyk pełni w leczeniu celiakii rolę doradcy i towarzysza pacjenta, który zapewnia fachowe wsparcie w komponowaniu diety, wykluczeniu skażenia glutenem i uzupełnianiu wszelkich niedoborów. Dzięki indywidualnemu podejściu i regularnym konsultacjom możliwe jest utrzymanie prawidłowej masy ciała, regeneracja kosmków jelitowych i odzyskanie równowagi w całym organizmie. Rygorystyczne trzymanie się zasad nie jest łatwe, zwłaszcza w kulturze, gdzie gluten występuje powszechnie (chociażby w pieczywie czy makaronach), jednak wsparcie specjalisty pomaga przejść przez ten proces bez drastycznego obniżenia jakości życia. Tym samym, właściwie poprowadzony plan żywieniowy, dostosowany do indywidualnych potrzeb i zachowań pacjenta, daje szansę na trwałą poprawę i unikanie dotkliwych konsekwencji celiakii.

Najczęstsze objawy związane z celiaką

Z uwagi na specyfikę celiakii i mechanizm autoimmunologiczny związany z nietolerancją glutenu, objawy choroby mogą być zróżnicowane i nierzadko przypominać dolegliwości innych chorób układu pokarmowego. Jeden z najbardziej wyrazistych elementów, szczególnie w klasycznym przebiegu celiakii, stanowią przewlekłe biegunki i wzdęcia, spowodowane uszkodzeniem kosmków jelitowych w jelicie cienkim, które zaburza normalne wchłanianie składników pokarmowych. U pacjentów dorosłych jednak często spotyka się nietypowe lub skąpe objawy, przez co rozpoznanie jest opóźnione i dokonuje się go dopiero po latach poszukiwań przyczyny nieustającego zmęczenia, anemii bądź spadku masy ciała.

Jednym z pierwszych sygnałów ostrzegawczych bywa właśnie utrata wagi, której nie można wyjaśnić dietą niskokaloryczną czy nadmierną aktywnością. Dzieje się tak, ponieważ kosmki w jelicie cienkim – zniszczone w wyniku reakcji autoimmunologicznej na gluten – nie są w stanie sprawnie pobierać białek, tłuszczów, witamin i minerałów. Dlatego też celiakia może skutkować niedożywieniem, nawet jeśli pacjent spożywa na oko właściwe ilości jedzenia. Towarzyszą temu często dodatkowe problemy: niedokrwistość spowodowana niedoborem żelaza lub kwasu foliowego, osteopenia lub osteoporoza wynikająca z braku wapnia i witaminy D, a nawet obniżona płodność u kobiet i mężczyzn. Dodatkowo część osób zgłasza przewlekłe bóle brzucha i przelewanie, do których dołączają epizody luźnych stolców lub zaparć.

W niektórych przypadkach występuje postać skórna celiakii nazywana opryszczkowym zapaleniem skóry (choroba Duhringa). Charakteryzuje się ona wysypką z małymi pęcherzykami wypełnionymi płynem, wywołującą intensywny świąd i nierzadko trudną do zaleczenia za pomocą standardowych leków dermatologicznych. Pojawia się na łokciach, kolanach, pośladkach, a czasem w okolicach twarzy czy tułowia. Dopiero szczegółowe badania, łączące wyniki testów serologicznych i histopatologię z biopsji skóry, wskazują na celiakię leżącą u podstaw problemu. Co interesujące, wyciszenie zapalenia w chorobie Duhringa wymaga również eliminacji glutenu – leki sterydowe mogą złagodzić objawy skórne, ale kluczowa jest dieta bezglutenowa.

W celiakii niekiedy do głosu dochodzą także tzw. objawy ukryte, trudne do jednoznacznej interpretacji – na przykład ciągłe poczucie przepracowania, spadek nastroju, pogorszona koncentracja czy bóle głowy. Może to być wynikiem toksycznego działania produktów ubocznych niekompletnego trawienia glutenu, przenikających do organizmu przez nieszczelną błonę śluzową jelit (efekt tzw. zespołu przeciekającego jelita). W praktyce, te ogólnoustrojowe objawy często opóźniają diagnozę, bo pacjent wraz z lekarzem szukają przyczyn w stresie, przepracowaniu lub innych zaburzeniach metabolicznych. Tymczasem wystarczy zbadać przeciwciała w kierunku celiakii (anty-tTG, anty-EMA, anty-DGP) i w razie wysokich miana potwierdzić chorobę poprzez badanie endoskopowe z biopsją kosmków jelitowych.

Należy również podkreślić, że celiakia może występować w odmianie niemal bezobjawowej bądź skąpoobjawowej, gdzie jedyną nieprawidłowością jest niewielki niedobór masy ciała lub zaburzenia płodności, a pacjent nigdy nie doznaje typowych bólów brzucha czy biegunek. Taka postać bywa nazywana formą utajoną i rozpoznawana przy okazji rutynowych badań krwi bądź w wyniku szczegółowej diagnostyki rodzin obciążonych celiakią. U dzieci możliwe jest zatrzymanie wzrostu bądź zaniedbania w rozwoju psychofizycznym, jeśli choroba pozostaje niewykryta w okresie intensywnego rozwoju organizmu.

  • Bóle brzucha, przewlekłe biegunki, odbijanie i wzdęcia to najbardziej kojarzone z celiakią symptomy, ale choroba może też objawiać się głównie osłabieniem, zmianami skórnymi i anemią.
  • Brak właściwej diagnostyki i wdrożenia diety bezglutenowej pogłębia uszkodzenia kosmków jelit, co przekłada się na coraz poważniejsze niedobory składników odżywczych.

W ostatecznym rozrachunku, najczęstsze objawy celiakii oscylują wokół problemów trawiennych (biegunki, wzdęcia, ból brzucha), spadku masy ciała, niedoborów żywieniowych (anemia, osteoporoza) i dolegliwości o charakterze ogólnoustrojowym, które trudno wprost przypisać do układu pokarmowego. Występowanie choroby Duhringa dodaje aspektu dermatologicznego, stanowiąc odrębny, choć pokrewny, obraz kliniczny. Ze względu na różnorodność i często niespecyficzność dolegliwości, kluczowe znaczenie ma rzetelna diagnostyka, obejmująca testy serologiczne i biopsję jelita w celu potwierdzenia uszkodzeń kosmków. Pozytywna diagnoza oznacza konieczność trwałej eliminacji glutenu z diety, co przy obecnym asortymencie produktów bezglutenowych jest zdecydowanie łatwiejsze niż kiedyś, choć wciąż wymaga wiedzy i konsekwencji. Mimo to, osoby z celiakią mogą liczyć na poprawę jakości życia i cofanie się zmian w jelitach, o ile rygorystycznie przestrzegają wykluczenia wszelkich źródeł białek glutenowych. Takie postępowanie pozwala odzyskać kontrolę nad zdrowiem oraz zapobiec długotrwałym konsekwencjom wynikającym z niekontrolowanego procesu autoimmunologicznego.

Najnowsze artykuły

Założenie gabinetu dietetycznego – samodzielnie czy z marką?

Marzysz o własnym gabinecie dietetycznym? Masz wiedzę, pasję,...

Czytaj dalej

Zdrowa dieta dla osób pracujących w biurze – sprawdź, co jeść, by mieć energię!

Praca biurowa bywa wymagająca. Długie godziny spędzone przed...

Czytaj dalej

Cukier w diecie – jak ograniczyć spożycie cukru i słodzików?

W dzisiejszych czasach cukier jest nieodłącznym elementem codziennej...

Czytaj dalej

Skontaktuj się z nami

Masz pytania?

Chcesz umówić się
na wizytę?

Umów wizytę

owoce

    Dostępni specjaliści

    Aleksandra Wiatrowska

    Aleksandra Wiatrowska

    Gdańsk

    Sprawdź

    mgr Aneta Ziomek

    mgr Aneta Ziomek

    Chełmno

    Sprawdź

    mgr Aleksandra Pasich

    mgr Aleksandra Pasich

    Olsztyn

    Sprawdź

    Karolina Wzorek-Sobierajska

    Karolina Wzorek-Sobierajska

    Gdańsk

    Tymczasowo niedostępna

    Marianna Tomasik

    Marianna Tomasik

    Tczew

    Sprawdź

    Marianna Tomasik

    Marianna Tomasik

    Gdynia

    Sprawdź

    mgr Agnieszka Pompecka

    mgr Agnieszka Pompecka

    Poznań

    Sprawdź

    Agnieszka Goździk

    Agnieszka Goździk

    Kamienna Góra

    Sprawdź

    mgr Aneta Ziomek

    mgr Aneta Ziomek

    Toruń

    Sprawdź

    mgr Marta Adamek

    mgr Marta Adamek

    Poznań

    Sprawdź

    mgr inż. Ewa Olszak

    mgr inż. Ewa Olszak

    Elbląg

    Sprawdź

    mgr inż. Ewa Czarniak

    mgr inż. Ewa Czarniak

    Słupsk

    Sprawdź

    mgr inż. Elżbieta Bujak

    mgr inż. Elżbieta Bujak

    Kielce

    Sprawdź

    Marta Heller-Surowiec

    Marta Heller-Surowiec

    Katowice

    Sprawdź

    mgr Patrycja Kulczycka

    mgr Patrycja Kulczycka

    Piastów

    Sprawdź

    mgr inż. Aleksandra Jędrych

    mgr inż. Aleksandra Jędrych

    Puławy

    Sprawdź

    mgr Karolina Lukoszek-Cichoń

    mgr Karolina Lukoszek-Cichoń

    Katowice

    Sprawdź

    mgr Aleksandra Pasich

    mgr Aleksandra Pasich

    Szczytno

    Sprawdź

    mgr inż. Kinga Stopa

    mgr inż. Kinga Stopa

    Zamość

    Sprawdź

    dr inż. Angelika Filistowicz

    dr inż. Angelika Filistowicz

    Szczecin

    Sprawdź

    Agnieszka Goździk

    Agnieszka Goździk

    Jelenia Góra

    Sprawdź

    mgr Justyna Walerowska-Madej

    mgr Justyna Walerowska-Madej

    Łódź

    Sprawdź

    mgr Patrycja Kulczycka

    mgr Patrycja Kulczycka

    Warszawa

    Sprawdź

    mgr Urszula Stankiewicz – Stram

    mgr Urszula Stankiewicz – Stram

    Lublin

    Sprawdź