Niedobory witamin i składników mineralnych w zespole policystycznych jajników (PCOS)

Autor: Elżbieta Bujak

Zespół policystycznych jajników (ang. polycystic ovary syndrome PCOS) nazywany jest również zespołem wielotorbielowatych jajników. Jest najczęściej występującą endokrynopatią u kobiet w wieku rozrodczym. Charakteryzuje się zwiększoną produkcją androgenów jajnikowych i nadnerczowych.

Niedobory witamin

Zespół policystycznych jajników (ang. polycystic ovary syndrome PCOS) nazywany jest również zespołem wielotorbielowatych jajników. Jest najczęściej występującą endokrynopatią u kobiet w wieku rozrodczym. Charakteryzuje się zwiększoną produkcją androgenów jajnikowych i nadnerczowych. Głównymi objawami PCOS są zaburzenia miesiączkowania i owulacji, co może być jedną z przyczyn niepłodności. U części kobiet współistniejącymi chorobami są cukrzyca typu II, a także poprzedzająca ją insulinooporność, choroby tarczycy, otyłość  czy zaburzenia gospodarki lipidowej. 

Nie ma jednej przyczyny bezpośredniej przyczyny wywołującej PCOS, jednak badania wykazują, że nawet 90% kobiet chorujących na PCOS choruje na otyłość. Dlatego tak ważna jest odpowiednia dieta i zmiana sposobu odżywiania.

Ważna rolę w prawidłowym odżywianiu odgrywają owiane złą sławą węglowodany. Absolutnie nie należy wykluczać ich ze swojego jadłospisu. Kobiety z PCOS powinny spożywać produkty pełnoziarniste, nasiona roślin strączkowych, owoce i warzywa. Dieta powinna być bogata w błonnik zmniejszający ładunek glikemiczny posiłku i wpływający na większą sytość poposiłkową.

Również białko powinno znaleźć się w diecie kobiet z PCOS, nie może zabraknąć go w większości posiłków w ciągu dnia. Należy jednak wybierać produkty z mniejsza zawartością tłuszczu zwierzęcego takie jak chudy nabiał, jaja, tofu, strączki czy chudy drób.

Nie zapominajmy o kwasach tłuszczowych pochodzenia roślinnego takich jak oleje roślinne, awokado, pestki, nasiona, orzechy.

Jest wiele witamin i składników mineralnych, których nie powinno zabraknąć w diecie pań borykających się z PCOS. Należy zadbać o odpowiednią podaż potasu, magnezu, wapnia. Zaleca się również konsumpcja pokarmów bogatych w witaminy i składniki mineralne o właściwościach antyoksydacyjnych, tj. witamina A, witamina C oraz witamina E, cynk i selen. Ważne są też witaminy z grupy B – kwas foliowy, witamina B6 oraz B12. Gdzie znajdziemy  składniki o których mowa?  Odpowiedź na to pytanie  znajdziesz poniżej.

Witamina B9 (kwas foliowy)

Niedobór ma negatywny wpływ na rozród, prowadzi do powikłań ciąży i zaburzeń rozwoju płodu. Odpowiednia podaż kwasu foliowego uczestniczy w produkcji większej liczby dojrzewających komórek jajowych.

Źródła w żywności: surowe lub krótko gotowane brokuły, szpinak, kapusta włoska, brukselka, szparagi, sałata, pełne ziarna zbóż, kiełki pszenicy, pietruszka, jarmuż, buraki, papryka, kiwi, maliny, pomarańcze, drożdże, orzechy włoskie, arachidowe, migdały, nasiona roślin strączkowych. Kwas foliowy jest wrażliwy na działanie wysokiej temperatury, promieni słonecznych czy środowiska kwaśnego. Zwykłe metody obróbki cieplnej jak np. gotowanie, prowadzą do znacznych strat tej witaminy, dlatego owoce i warzywa powinny być spożywane na surowo lub być krótko gotowane. Gotowe dania nie powinny być narażone na działanie promieni słonecznych.

Suplementację kwasu foliowego, należy skonsultować się z lekarzem.

Witamina B6 (pirydoksyna)

Odpowiada za utrzymanie prawidłowego stężenia progesteronu we krwi. Jest witaminą rozpuszczalną w wodzie, uczestniczy w metabolizmie tłuszczów. Moduluje działanie hormonów steroidowych (glikokortykoidy, progesteron, androgeny i estrogeny), bierze udział w tworzeniu czerwonych krwinek.

Źródła w żywności: produkty pełnoziarniste (np. otręby, pieczywo razowe, graham, makaron pełnoziarnisty, kasza gryczana), płatki zbożowe, ryby (np. łosoś, miecznik, makrela wędzona, tuńczyk), wątróbka i inne podroby, nasiona roślin strączkowych, orzechy, banany, awokado, żółtko jaja.

Niedobory witaminy B6 występują rzadko. Do jej niedostatecznego stężenia przyczyniać mogą się:

-ciąża

-nadużywanie alkoholu

-przyjmowanie niektórych leków

Witamina A (retinol)

Jest czynnikiem wpływającym na wytworzenie komórek rozrodczych, również embriogenezę i rozwój płodu. Jest niezbędna w procesie widzenia, zapewnia prawidłowe działanie układu immunologicznego. Przyczynia się również do utrzymywania prawidłowego stanu naskórka, regulując proces złuszczania. 

Źródła w żywności: wątróbka, jaja, sery dojrzewające, masło, marchew, natka pietruszki, szpinak, jarmuż i brokuł, morele, brzoskwinie.

Witamina E

Jest antyoksydantem, może chronić przed ryzykiem rozwoju np. choroby wieńcowej, zmian miażdżycowych. Wpływa na prawidłowe funkcjonowanie narządów rozrodczych u kobiet i u mężczyzn. 

Źródła w żywności: oleje roślinne, orzechy, nasiona dyni, nasiona słonecznika, sezam, migdały, awokado, kiełki, rośliny strączkowe, warzywa ciemnozielone (natka pietruszki, sałata, szpinak, szczypiorek, brokuły, jarmuż),  margaryny miękkie, gruboziarniste produkty zbożowe, otręby.

Witamina D

To najczęściej opisywana witamina. Oddziałuje na gruczoły przytarczyczne, układ nerwowy, mięśnie szkieletowe, układ endokrynny i immunologiczny. Niezbędna w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej.  

Źródło w żywności: tłuste ryby (np. węgorz, śledź, łosoś, halibut, makrela), oleje z tłustych ryb, margaryna, masło, produkty mięsne, produkty mleczne.

Witamina D dostarczana wraz z pożywieniem jest niewystarczająca do pokrycia dziennej normy. Należy włączyć suplementację tej witaminy, wcześniej jednak warto skontrolować jej poziom.

Selen

Selen to pierwiastek śladowy, niszczy reaktywne formy tlenu odpowiedzialne  za wywołanie  stresu oksydacyjnego.  

Źródło w żywności: mięso, ryby, nabiał, produkty zbożowe, warzywa kapustne i cebulowe, rośliny strączkowe, orzechy brazylijskie czy szparagi. Warto wspomnieć, że szacuje się, iż spożycie selenu  w naszej populacji jest zdecydowanie  za niskie  w stosunku do zapotrzebowania.

Wapń

Podstawowy budulec kości i zębów. Oprócz układu kostnego wapń uczestniczy w przewodnictwie bodźców nerwowych, kurczliwości mięśni, regulacji hormonalnej oraz w krzepnięciu krwi.

Źródła w żywności: mleko i jego przetwory, konserwy rybne (np. sardynki w oleju, pomidorach oraz szproty), napoje sojowe, tofu, suche nasiona roślin strączkowych.

Cynk

Cynk odgrywa kluczową rolę w procesach rozrodczych. Jest składnikiem niezbędnym do wzrostu i dojrzewania oocytów, zapłodnienia, rozwoju zarodka, płodu  czy łożyska.  Jego obniżone stężenie często obserwuje się w zespole  policystycznych jajników i endometriozie. 

Źródło w żywności: wątroba cielęca, wątroba wieprzowa, pestki dyni, migdały, nasiona słonecznika, orzechy laskowe, kakao, czekolada gorzka,  chleb żytni razowy, kasza gryczana, płatki owsiane,  ryby (np. dorsz), pomidor, natka pietruszki, brokuły, bób, banan, jabłko, pomarańcza

Błonnik pokarmowy

Zmniejsza czas pasażu jelitowego i zwiększa objętość stolca, stymuluje procesy fermentacji w jelicie grubym. Redukuje we krwi poziom cholesterolu ogółem i frakcji LDL cholesterolu, obniża poposiłkowe  stężenie glukozy we krwi i obniża poziom insuliny.

Źródła w żywności: otręby pszenne, płatki owsiane, kasza gryczana, chleb żytni pełnoziarnisty, kakao, wiórki kokosowe, mak niebieski, nasiona słonecznika,  migdały, orzechy laskowe, fasola biała (suche nasiona), soczewica czerwona (suche nasiona), figa suszona, morela suszona, śliwka suszona.

PCOS dotyka coraz więcej kobiet w wieku rozrodczym. Zmiana stylu życia, wprowadzenie odpowiedniej diety, aktywności fizycznej, a często też farmakoterapii może przynieść spektakularne efekty. Ważna jest konsultacja z dietetykiem i dobrze zbilansowana dieta. Umożliwi to zdrową redukcję masy ciała i również poprawi efektywność leczenia farmakologicznego. Pamiętaj, każdą dodatkową suplementację należy skonsultować z lekarzem  prowadzącym i dietetykiem.

Dziękuję za pomoc w zredagowaniu artykułu praktykantce  Magdalenie Nowak.

Piśmiennictwo: