Diagnoza cukrzycy: Co robić dalej? Praktyczne porady i strategie

Cukrzyca typu I i II

Cukrzyca jest chorobą, w której obserwujemy nieprawidłowości związane z poziomem glukozy w surowicy, opierające się o z zbyt wysoki poziom cukru we krwi. Stan hiperglikemii występujący w cukrzycy wynika z defektu wydzielania i/lub działania insuliny. Wyróżniamy dwa główne typy cukrzycy – cukrzycę typu I i II. Cukrzyca typu I jest chorobą autoimmunologiczną, co oznacza, że najczęściej nie mamy wpływu na jej wystąpienie, ponieważ jest ono uwarunkowane genetycznie. Z kolei na pojawienie się cukrzycy typu II pracujemy sami poprzez stosowanie nieprawidłowej diety i siedzący tryb życia.

Jak diagnozujemy cukrzycę?

Podstawowym badaniem diagnostycznym jest pomiar stężenia glukozy w osoczu krwi żylnej. Jeśli w trakcie pierwszego badania wynik wyszedł nieprawidłowy (powyżej 99 mg/dl na czczo), wówczas wykonuje się ponowny pomiar stężenia glukozy lub doustny test obciążenia glukozą (OGTT). Za cukrzycę uznaje się poziom cukru we krwi powyżej 126 mg/dl na czczo uzyskany w trakcie dwóch oddzielnych pomiarów, gdy występują objawy hiperglikemii, tj. wzmożone pragnienie, wielomocz, osłabienie, a glikemia przygodna wynosi powyżej 200 mg/dl lub gdy w 120 minucie testu obciążenia glukozą glikemia wyniosła powyżej 200 mg/dl.

Diagnoza cukrzycy. Co dalej?

Diagnoza cukrzycy początkowo może być dla pacjenta szokiem. Niektórzy potrzebują pomocy psychologa, żeby odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Jednak gdy pierwsze negatywnie wrażenie minie, należy wziąć sprawy w swoje ręce i zadbać o to, żeby choroba nie obniżyła jakości naszego życia. Warto wprowadzić w swoim życiu kilka istotnych zmian, które poprawią nasz dobrostan i sprawią, że codzienność stanie się prostsza.

Rola diety w leczeniu cukrzycy. Praktyczne zalecenia i wskazówki

Odpowiednio dobrana dietoterapia oraz modyfikacja stylu życia odgrywają kluczową rolę w leczeniu cukrzycy. Leczenie żywieniowe może być traktowane jako terapia uzupełniająca w przypadku podawania leków doustnych czy insuliny lub może to być jedyny sposób leczenia w łagodnych zaburzeniach gospodarki węglowodanowej. Warto skonsultować się z dietetykiem, który dobierze indywidualnie dopasowaną do potrzeb pacjenta dietę, podzieli się cennymi wskazówkami oraz zaoferuje wsparcie w procesie terapeutycznym. Pacjent już na początkowym etapie po otrzymaniu diagnozy może wprowadzić kilka uniwersalnych zmian w swoim sposobie żywienia, żeby ułatwić sobie życie z cukrzycą.

• Spożywaj mniejsze, ale częstsze posiłki. Staraj się jeść 5-6 posiłków dziennie, o stałych porach. Ostatni posiłek spożywaj około 2-3 godziny przed snem. Regularność posiłków zapobiega wahaniom glukozy we krwi.
• Unikaj spożywania zbyt dużej ilości węglowodanów prostych, ponieważ powodują one gwałtowne skoki glukozy. Wbrew powszechnie panującym stereotypom, nie należy jednak całkowicie wykluczać węglowodanów lub stosować diet ubogowęglowodanowych. Posiłki powinny być urozmaicone – należy łączyć ze sobą źródła białka, dobrych tłuszczy oraz węglowodanów złożonych.
• Warto spożywać produkty i posiłki charakteryzujące się niskim indeksem oraz ładunkiem glikemicznym. Wpływa to korzystnie na glikemię poposiłkową oraz stężenie glukozy we krwi i profil lipidowy w perspektywie długoterminowej.
• Jedz dużo warzyw. Najlepiej spożywaj je na surowo lub ugotowane al dente. Zawarty w nich błonnik pokarmowy spowalnia wchłanianie węglowodanów.
• Owoce spożywaj w mniejszej ilości, ponieważ zawierają one więcej cukrów prostych, co może powodować gwałtowny wzrost glikemii poposiłkowej. Szczególnie polecane są owoce jagodowe, tj. borówki, jagody czy maliny, ponieważ cechują się one niskim indeksem glikemicznym. Staraj się łączyć owoce z białkiem i/lub tłuszczem, ponieważ opóźnia to opróżnianie żołądka i minimalizuje wzrost stężenia glukozy we krwi po posiłku.
• Jeśli lubisz słodzić kawę czy herbatę lub po prostu nie wyobrażasz sobie życia bez słodkiego smaku, zamień cukier na naturalne słodziki, tj. stewia czy ksylitol. Ze względu na mniejszą gęstość energetyczną nie powodują one gwałtownego wzrostu cukru we krwi w porównaniu z fruktozą, sacharozą czy glukozą.

Wymienniki węglowodanowe

System wymienników węglowodanowych (WW) został opracowany w celu ułatwienia kontroli ilości spożywanych węglowodanów przyswajalnych. Został on wymyślony specjalnie z myślą o diabetykach przyjmujących insulinę. Na podstawie wymienników węglowodanowych dobierana jest odpowiednia dawka insuliny. 1 wymiennik węglowodanowy to 10 g węglowodanów przyswajalnych (nie uwzględniając błonnika pokarmowego). Obliczone wymienniki węglowodanowe można znaleźć w specjalnych tabelach. Dzięki temu pacjenci, którzy przyjmują insulinę mogą swobodnie zamieniać jedne produkty na inne bez ryzyka wahań glikemii.

Przykłady wymienników węglowodanowych (1 WW):

• chleb razowy – 25 g (1 kromka o grubości 1,5 cm)
• chleb biały – 25 g (1 kromka)
• płatki owsiane – 24 g (około 2,5 łyżki)
• kasza gryczana – 16 g (około 1 płaska łyżka)
• mąka pszenna – 15 g (1,5 łyżki)
• mleko 2,0% – 250 ml (1 szklanka)
• ser twarogowy chudy – 330 g (12 łyżek)
• marchew – 100 g (2 średnie sztuki)
• papryka czerwona – 125 g (około 1 sztuka)

Postaw na regularną, umiarkowaną aktywność fizyczną

Obok odpowiednio zbilansowanej diety, bardzo ważnym czynnikiem w terapii cukrzycy jest dopasowana do indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia pacjenta aktywność fizyczna. Ruch, poza właściwym żywieniem, jest drugim niezwykle istotnym filarem w leczeniu osób chorych na cukrzycę. Bez niego samym żywieniem nie osiągniemy oczekiwanych efektów. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego aktywność fizyczna powinna być podejmowana przez pacjenta regularnie, przynajmniej 2-3 razy w tygodniu. Uwrażliwia ona tkanki na działanie insuliny, korzystnie wpływa na poziom cukru we krwi, profil lipidowy i metabolizm oraz zmniejsza ryzyko stanów depresyjnych. Umożliwia także szybszą redukcję masy ciała, co jest szczególnie ważne u pacjentów borykających się z nadwagą i otyłością. Otyłość centralna, czyli gromadzenie się tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha hamuje wydzielanie glukozy, co z kolei prowadzi do nadmiernej eksploatacji trzustki poprzez wydzielanie większych ilości insuliny.

Kontroluj poziom cukru we krwi oraz badaj się regularnie

Podstawą w leczeniu cukrzycy jest samokontrola. Pacjenci przyjmujący insulinę powinni regularnie sprawdzać stężenie cukru we krwi, najlepiej kilka razy dziennie. U osób nie przyjmujących insuliny zalecenia nie są aż tak restrykcyjne, jednak w tym przypadku również należy co jakiś czas badać glikemię w celu zapobiegania stanom hipo- i hiperglikemii.

Osoby chore na cukrzycę powinny być pod stałym nadzorem lekarza diabetologa. W ramach monitorowania stanu zdrowia powinny również wykonywać regularnie badania, tj. badanie moczu w kierunku obecności cukru i acetonu (raz na miesiąc), wydalanie białka z moczem, poziom mocznika i kreatyniny we krwi oraz cholesterol (raz na rok).

Odpowiednio zbilansowana dieta oraz aktywność fizyczna to podstawy leczenia osoby chorej na cukrzycę. Na początku zmiany w stylu życia mogą być dla pacjenta sporym obciążeniem, jednak w miarę postępowania terapii, pacjent dostrzeże korzyści, które na pewno będą dużą motywacją do wytrwałości w budowaniu nowych nawyków. Warto zwrócić uwagę na to, że nieprawidłowo leczona cukrzyca może prowadzić do szeregu negatywnych konsekwencji zdrowotnych, tj. niewydolności różnych narządów (narządu wzroku, nerek, układu moczowego, serca, naczyń krwionośnych). Z tego też powodu cukrzyca jest traktowana jako schorzenie, które skraca czas życia, ale także prowadzi do pogorszenia jego jakości. Warto więc zadać sobie pytanie czy chcemy do tego dopuścić.

Artykuł autorstwa praktykantki gabinetu Mój Dietetyk w Gdańsku, Magdaleny Król.

Bibliografia:

1. ,,Jak zdiagnozować cukrzycę?”; diag.pl
2. ,,Żywienie człowieka zdrowego i chorego. Tom 2”; J. Gawęcki, M. Grzymisławski
3. ,,Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka”; H. Ciborowska, A. Ciborowski
4. ,,Diagnoza cukrzycy typu 2 i co dalej? Pierwsza linia obrony”; artykuł Małgorzaty Marszałek na portalu diabetyk.org.pl
5. ,,Cukrzyca typu 2 – zalecenia i jadłospis”; Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej
6. ,,Diagnoza cukrzycy typu 1 i co dalej?”; artykuł Agnieszki Orzechowskiej na portalu diabetyk.org.pl
7. ,,Diagnoza… i co dalej?”; fundacja-cukrzyca.pl
8. ,,Cukrzyca typu 2 – terapia wspomagająca. Wybrane suplementy oraz rola probiotyków i aktywności fizycznej”; M. Matuszak, J. Suliburska