Przyczyn nadwagi i otyłości jest wiele, jednak wg najnowszych badań można podzielić je na kilka grup czynników wpływających na ich rozwój.
Czynniki wywołujące nadwagę/otyłość:
- czynniki genetyczne, gdzie głównym powodem może być gen otyłości FTO,
- czynniki farmakologiczne (niektóre leki wpływające na spowolnienie procesów metabolicznych),
- czynniki psychologiczne (zajadanie smutków, trudności w zakończeniu posiłku mimo uczucia sytości),
- czynniki biologiczne (np. nowotwory jąder brzuszno- przyśrodkowych podwzgórza, niedoczynność tarczycy),
- czynniki środowiskowe (zwiększony dostęp żywności, siedzący tryb życia, automatyzacja życia).
Szacuje się że około 16% populacji ludności ma przynajmniej 2 kopie „genu otyłości”, to skutkuje 60% ryzykiem rozwoju otyłości w przyszłości. Jednak to czy geny zostaną uaktywnione czy nie w dużej mierze zależy od nas, a dokładnie od naszego stylu życia, na który składają się sposób żywienia i aktywność fizyczna. Doniesienia naukowe pokazują, że prawdopodobieństwo wystąpienia otyłości u dziecka sięga 80% jeśli oboje rodzice byli otyli, a 40% kiedy tylko jedno z rodziców było otyłe. Mówi się jednak o tym, że w przypadku dzieci prawdopodobieństwo nadwagi i otyłości jest w dużej mierze związane z naśladowaniem nieprawidłowych nawyków żywieniowych rodziców. Szacuje sie jednak, że nawet pomijając czynniki środowiskowe, o 40% wzrasta ryzyko otyłości w przypadku gdy choroba ta pojawiała się w rodzinie we wcześniejszych pokoleniach.
Do czynników wpływających na rozwój otyłości zalicza się również czynniki fizjologiczne. Odżywianie człowieka regulowane jest przez ośrodkowy układ nerwowy. Ośrodki te umiejscowione w podwzgórzu przez cały czas otrzymują bodźce psychiczne, nerwowe, hormonalne i metaboliczne informujące o stanie odżywienia tkanek. Przetworzone informacje w podwzgórzu kształtują uczucie głodu, apetyt, sytość. Zaburzenie prawidłowego działania w tych ośrodkach może zmienić zachowanie się człowieka w zakresie nawyków żywieniowych, co jest przyczyną gromadzenia dodatkowych kilogramów.
Styl życia może również zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia otyłości. Rozwija się ona przede wszystkim w wyniku spożywania nadmiaru energii w stosunku do zapotrzebowania organizmu oraz zbyt małej aktywności fizycznej, czyli zbyt małego wydatkowania energii. Bilans energetyczny zamiast być na poziomie zerowym staje się dodatni, co powoduje że nadmiar energii jest kumulowany w organizmie w postaci tkanki tłuszczowej. Zmniejszona aktywność fizyczna w wysokorozwiniętych społeczeństwach jest ważnym czynnikiem powodującym otyłość. Kobiety o siedzącym trybie życia są siedmiokrotnie bardziej narażone na wzrost masy ciała, natomiast mężczyźni czterokrotnie.
Trudno jest, mimo wielu doniesień naukowych, jednoznacznie określić procentowy rozkład przyczynowy w otyłości, ponieważ często nadmierna masa ciała jest efektem kilku współistniejących przyczyn. Jednak jeśli jesteśmy rodzinnie obciążeni ryzykiem wystąpienia nadwagi, to mimo tego można zapobiec wzrostowi masy ciała poprzez zmianę swój stylu życia, odżywiania, aktywność fizyczną. Jeśli nadwaga lub otyłość już się pojawiła to warto dodatkowo skonsultować się ze specjalistą który pomoże we wprowadzeniu zmian mających na celu normalizacje masy ciała.
Mgr inż. Aleksandra Kubacka