W dzisiejszych czasach coraz więcej osób zwraca uwagę na zdrowy styl życia, który opiera się na odpowiednio zbilansowanej diecie, regularnej aktywności fizycznej oraz dbałości o zdrowie psychiczne. W ramach dążenia do optymalnej kondycji organizmu, nieodłącznym elementem stają się również naturalne sposoby wspierania zdrowia, w tym zioła i przyprawy. Te roślinne produkty, od tysięcy lat stosowane w medycynie ludowej, wracają do łask jako wsparcie w codziennym dbaniu o zdrowie oraz poprawę metabolizmu.
Rola ziół i przypraw w diecie
Zioła i przyprawy odgrywają ważną rolę nie tylko jako aromatyczne dodatki do potraw, ale także jako substancje o licznych właściwościach prozdrowotnych. Współczesna nauka coraz częściej potwierdza ich korzystny wpływ na organizm, zarówno pod kątem profilaktyki, jak i leczenia różnych schorzeń. Wiele ziół i przypraw zawiera bogactwo antyoksydantów, które pomagają neutralizować wolne rodniki, chroniąc tym samym komórki przed stresem oksydacyjnym. To zjawisko ma znaczenie w zapobieganiu starzeniu się organizmu oraz rozwojowi wielu chorób cywilizacyjnych, takich jak: choroby serca czy nowotwory.
Warto podkreślić, że działanie ziół i przypraw może być wielopłaszczyznowe. Oprócz działania przeciwzapalnego czy antyoksydacyjnego, wiele z nich ma właściwości termogeniczne. Oznacza to, że wspierają one proces spalania kalorii i mogą wspomagać metabolizm. Włączenie do codziennego jadłospisu odpowiednich ziół i przypraw może więc nie tylko poprawić smak potraw, ale również przyczynić się do lepszego funkcjonowania organizmu.
Zioła wspomagające trawienie i metabolizm
Jednym z istotnych aspektów zdrowego stylu życia jest prawidłowo funkcjonujący układ trawienny. W tym kontekście zioła i przyprawy mogą pełnić istotną rolę. Wiele z nich wspiera procesy trawienia, pobudza produkcję enzymów trawiennych oraz poprawia wchłanianie składników odżywczych. Przykładem może być mięta pieprzowa, której olejek eteryczny działa rozkurczająco na mięśnie gładkie jelit, łagodząc dolegliwości trawienne, takie jak: wzdęcia czy ból brzucha. Również koper włoski, znany ze swoich właściwości wspomagających trawienie, może być pomocny w przypadku problemów z układem pokarmowym.
Ciekawym ziołem o właściwościach wspomagających metabolizm jest także imbir. Jego regularne spożywanie może przyczynić się do poprawy termogenezy, czyli procesu produkcji ciepła w organizmie. Skutkuje to zwiększonym spalaniem kalorii. Imbir jest również znany ze swojego działania przeciwwymiotnego i przeciwzapalnego, a także korzystnego wpływu na zdrowie serca.
Podobnie działa cynamon, który nie tylko dodaje aromatu potrawom, ale także wspiera regulację poziomu cukru we krwi. Cynamon zwiększa wrażliwość komórek na insulinę i spowalnia wchłanianie węglowodanów To z kolei zapobiega nagłym skokom poziomu glukozy. Cynamon to jest surowcem o szerokim potencjalne w lecznictwie. Związki aktywne zawarte w cynamonie wykazują silne właściwości antyoksydacyjne, antybakteryjne, przeciwcukrzycowe czy nawet neuroprotekcyjnie. Dodatkowo substancje czynne cynamonu mogą znaleźć zastosowanie w zaburzeniach miesiączkowania poprzez działanie rozkurczowe i łagodzące stany zapalne. Ponadto cynamon wykazuje działanie tokolityczne (zmniejsza czynność skurczową macicy).
Nie można nie wspomnieć o jednym z najbardziej ogólnie dostępnym surowcu zielarskim jakim jest czosnek, używany powszechnie przez cały rok, jednak zyskuje popularność w okresie jesienno-zimowym, kiedy następuje spadek odporności. Aktywne substancje chemiczne występujące w czosnku, mają właściwości przeciwutleniające, pomagają w zwalczaniu przeziębień oraz infekcji górnych dróg oddechowych, zwiększając przy tym naturalną odporność. Czosnek zawiera allicynę, która ma właściwości antybakteryjne, obniża poziom tłuszczu i cholesterolu we krwi, a także działa przeciwzakrzepowo i przeciwmiażdżycowo.
Tymianek jest między innymi stosowany w leczeniu dolegliwości trawiennych ze względu na jego bardzo pozytywny wpływ na przewód pokarmowy. Jest używany również jako środek wykrztuśny i rozkurczowy, dlatego doskonale sprawdza się w leczeniu infekcji układu oddechowego. Jest również składnikiem maści rozgrzewających stosowanych w dolegliwościach reumatycznych. Podobnie działa oregano, wykazuje działanie przeciwbiegunkowe, pomaga też w trawieniu pokarmów i przyswajaniu składników odżywczych. Substancje chemiczne zawarte w tych przyprawach działają antyoksydacyjnie, przeciwgrzybiczo, przeciwpasożytniczo i bakteriobójczo.
Goździki to kolejna cenna przyprawa. Oprócz zwiększania wydzielania kwasu solnego i poprawy perystaltyki przewodu pokarmowego, rozgrzewają, a nawet znieczulają skórę. Ponadto naukowcy wykazali, że mogą one zapobiegać nowotworowi płuc i uważa się, że mają taki sam wpływ jak naturalne środki przeciwrobacze. W nieprzyjemnych sytuacjach goździki mogą być przydatne, ponieważ można je nakładać na bolący ząb, aby złagodzić dyskomfort.
Przyprawy a kontrola wagi
W kontekście kontrolowania wagi ciała, zioła i przyprawy mogą okazać się cennym wsparciem. Oczywiście, samo ich spożywanie nie zastąpi zbilansowanej diety ani regularnej aktywności fizycznej, ale mogą one stanowić wartościowy dodatek, pomagający w procesie odchudzania. Jednym z najczęściej wymienianych ziół o takich właściwościach jest zielona herbata. Jej ekstrakt, bogaty w katechiny, wspomaga proces spalania tkanki tłuszczowej i przyspiesza metabolizm. Badania sugerują, że regularne picie zielonej herbaty może przyczynić się do obniżenia masy ciała, szczególnie w połączeniu z aktywnością fizyczną. Dodatkowo picie od jednej do trzech filiżanek zielonej herbaty dziennie dostarcza organizmowi prozdrowotnych związków działających protekcyjnie na układ sercowo-naczyniowy oraz przeciwnowotworowo.
Inną przyprawą, która może wspierać procesy metaboliczne, jest kurkuma. Jej aktywny składnik – kurkumina – ma właściwości przeciwzapalne, antyoksydacyjne i termogeniczne. Badania wskazują, że kurkumina może wpływać na redukcję tkanki tłuszczowej oraz zmniejszenie ryzyka chorób związanych z otyłością (cukrzyca typu 2 czy choroby sercowo-naczyniowe).
Nie można zapomnieć również o pieprzu cayenne. Zawarta w nim kapsaicyna to substancja odpowiedzialna za ostry smak tej przyprawy, ale także za jej działanie termogeniczne. Kapsaicyna zwiększa wydzielanie ciepła w organizmie, co z kolei prowadzi do spalania większej ilości kalorii. Pieprz cayenne, podobnie jak imbir, może być więc wartościowym dodatkiem w diecie osób pragnących zredukować masę ciała.
Wpływ ziół i przypraw na zdrowie psychiczne
Zioła i przyprawy mogą mieć również korzystny wpływ na zdrowie psychiczne. Jest to szczególnie ważne w kontekście współczesnego, często stresującego stylu życia. Warto wspomnieć o adaptogenach – roślinach, które pomagają organizmowi przystosować się do stresu i poprawiają odporność na jego negatywne skutki. Jednym z najbardziej znanych adaptogenów jest ashwagandha. Jej działanie obejmuje redukcję poziomu kortyzolu, hormonu stresu. Przyczynia się to do zmniejszenia odczuwanego stresu oraz poprawy jakości snu.
Kolejnym przykładem jest melisa, która działa uspokajająco i pomaga w łagodzeniu stanów lękowych. Regularne spożywanie naparów z melisy może pomóc w poprawie nastroju, a także w radzeniu sobie z problemami ze snem. Również lawenda, znana głównie ze swojego zastosowania w aromaterapii, ma działanie relaksujące i może wspierać w walce ze stresem i napięciem emocjonalnym.
Nie można zapomnieć o przyprawie, jaką jest szafran. Choć jest jedną z najdroższych przypraw na świecie, badania naukowe sugerują, że może mieć ona korzystny wpływ na zdrowie psychiczne, zwłaszcza w kontekście łagodzenia objawów depresji. Szafran działa poprzez regulację poziomu serotoniny, czyli „hormonu szczęścia”.
Zioła i przyprawy jako element codziennej diety
Włączenie ziół i przypraw do codziennej diety to prosty sposób na podniesienie jej wartości odżywczej i wsparcie zdrowia. Kluczem jest regularność – zioła i przyprawy działają najlepiej, gdy są stosowane na co dzień, a nie sporadycznie. Warto zacząć od małych kroków, takich jak: dodawanie świeżych ziół do sałatek, zup czy sosów, a także eksperymentowanie z przyprawami w domowej kuchni. Dzięki temu można cieszyć się ich pełnym aromatem i korzystać z dobrodziejstw, jakie oferują.
Warto również pamiętać o jakości stosowanych ziół i przypraw. Najlepiej wybierać te, które pochodzą z ekologicznych upraw, a także unikać gotowych mieszanek, które mogą zawierać sztuczne dodatki, konserwanty czy nadmierną ilość soli. Świeże zioła są najlepszym wyborem, choć suszone także zachowują wiele swoich prozdrowotnych właściwości.
Bibliografia
- Boguszewska P, Piszcz P, Głód B. Właściwości antyoksydacyjne wybranych preparatów roślinnych. 2017. Camera Separatoria, 9(1), 11-22.
- Kania-Dobrowolska M, Baraniak J, Górska A, Wolek M, Bogacz A. Imbir i czosnek – surowce roślinne obniżające poziom cholesterolu i glukozy. Postępy Fitoterapii 3/2020, s. 169-176
- Kardas M, Toczyńska K, Grochowska-Niedworok E. Naturalne przyprawy roślinne skład chemiczny i właściwości prozdrowotne. 2016. Przemysł spożywczy 70(12):36-40
- Kołodziejczyk J, Wachowicz B. Kurkumina jako naturalny antyoksydant chroniący układ krążenia. Postępy Fitoterapii 4/2009, s. 239-244
- Kudełk W, Kosowska A. Składniki przypraw i ziół przyprawowych determinujące ich funkcjonalne właściwości oraz ich rola w żywieniu człowieka i zapobieganiu chorobom. 2008. Zeszyty Naukowe / Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie: 781(83-111)
- Gawron-Gzella A. Aktywność antyoksydacyjna popularnych przypraw. Postępy Fitoterapii 3/2021, s. 179-188
- Pucek M. Zioła i rośliny przyprawowe-znaczenie w żywieniu i wykorzystywanie w kuchni. 2019
- Szafrański T. Leki ziołowe w leczeniu depresji – aktualny stan wiedzy. Psychiatr. Pol. 2014; 48(1): 59–73
- Saranya B, Sulfikarali T, Chindhu S i wsp. Turmeric and cinnamon dominate in antioxidant potential among four major spices. J Spices Aromatic Crops 2017; 26(1):27-32
- Xu Y, Yang Q, Wang X. Efficacy of herbal medicine (cinnamon/fennel/ginger) for primary dysmenorrhea: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. J Int Med Res. 2020 Jun;48(6):300060520936179. doi: 10.1177/0300060520936179. PMID: 32603204; PMCID: PMC7328489
- https://dietetycy.org.pl/cynamonowiec/
- https://dietetycy.org.pl/przyprawy-zamiast-soli/
- https://dietetycy.org.pl/wplyw-zielonej-herbaty-na-zdrowie-czlowieka-przeglad-pismiennictwa/
Powrót