Dietę anaboliczną opracował w latach 90. lekarz i trójboista siłowy dr Mauro Di Pasquale, pierwotnie z myślą o kulturystach i sportowcach siłowych. Jej założenia bazują na rotacyjnej (cyklicznej) podaży węglowodanów. Oznacza to, że w diecie występują naprzemiennie okresy bardzo niskiego spożycia węglowodanów oraz krótsze okresy zwiększonej konsumpcji węglowodanów. Taka strategia żywieniowa ma na celu „przełączenie” organizmu na czerpanie energii głównie z tłuszczów przez większość czasu, przy jednoczesnym zapewnieniu cyklicznych impulsów w postaci węglowodanów, które pobudzają naturalne hormony anaboliczne (np. insulinę) do działania na korzyść mięśni.
W praktyce dieta anaboliczna jest odmianą diety niskowęglowodanowej, zbliżoną do diety ketogenicznej, ale różni się od klasycznej „keto” właśnie obecnością regularnych faz ładowania węglowodanami. Osoba stosująca ten model odżywiania przez większość tygodnia spożywa głównie tłuszcze i białka zamiast węglowodanów. Następnie, zazwyczaj podczas weekendu, znacząco zwiększa podaż węglowodanów. Ten kontrolowany cykl ma pozwolić na korzystanie z zalet stanu spalania tłuszczu (podobnego jak w ketozie) bez skutków ubocznych długotrwałego unikania węglowodanów – okresowe zwiększenie ich spożycia uzupełnia zapasy glikogenu i daje silny bodziec anaboliczny do wzrostu mięśni.
Podsumowując, dieta anaboliczna to specyficzny system żywienia dla osób aktywnych, który łączy w sobie elementy diety wysokotłuszczowej i strategii „carb cycling” (rotacji węglowodanów). Dzięki temu pozwala utrzymać wysoki poziom energii i jednocześnie sprzyja kształtowaniu atletycznej sylwetki. W kolejnych częściach artykułu omówimy główne założenia tej diety, zalecane i zakazane produkty, a także jej zastosowanie w kontekście odchudzania oraz przykładowy jadłospis.
Główne założenia diety anabolicznej
Na jakich zasadach opiera się dieta anaboliczna? Można wyróżnić kilka podstawowych elementów charakteryzujących ten model odżywiania:
- Niskie spożycie węglowodanów przez większość tygodnia: W fazie niskowęglowodanowej (trwającej zwykle 5–6 dni w tygodniu) dzienne spożycie cukrów sprowadza się do minimalnej ilości (około 30 g przyswajalnych węglowodanów, co stanowi jedynie ~5–10% kalorii). Organizm uczy się wtedy pozyskiwać energię głównie z tłuszczów, co sprzyja efektywnemu spalaniu tkanki tłuszczowej.
- Wysoka podaż tłuszczu i odpowiednia ilość białka: Większość kalorii w dniach niskowęglowodanowych pochodzi z tłuszczów (np. ok. 55–60% lub więcej), a około 30–35% z białka. Tłuszcz staje się głównym paliwem energetycznym, a białko zapewnia materiał budulcowy dla mięśni i pomaga utrzymać uczucie sytości.
- Cykliczne „ładowanie” węglowodanami: Pozostałe 1–2 dni w tygodniu przeznaczone są na znaczne zwiększenie spożycia węglowodanów (nawet do 40–60% kalorii w tych dniach) przy równoczesnym obniżeniu udziału tłuszczu. Ta faza, często przypadająca na weekend, pozwala uzupełnić zapasy glikogenu w mięśniach, pobudzić wydzielanie insuliny i leptyny oraz zapobiec spowolnieniu metabolizmu. Jest to moment, w którym można pozwolić sobie na więcej produktów bogatych w węglowodany, co psychologicznie ułatwia wytrwanie na diecie.
- Brak drastycznego ograniczania kalorii: W diecie anabolicznej nie chodzi o głodzenie się czy znaczne cięcie kalorii. Często zaleca się spożywanie energii na poziomie zbliżonym do pełnego zapotrzebowania (lub wręcz nieco powyżej, jeśli celem jest budowa masy mięśniowej). Dzięki zmianie źródeł energii organizm może spalać tłuszcz nawet przy relatywnie wysokiej podaży kalorii. Oczywiście dla utraty wagi w razie potrzeby wprowadza się umiarkowany deficyt kaloryczny, ale nie jest on sednem tej diety.
- Wpływ na hormony anaboliczne: Wysokotłuszczowa dieta (obfitująca zwłaszcza w tłuszcze nasycone) sprzyja zwiększeniu poziomu testosteronu i hormonu wzrostu, co działa korzystnie na przyrost mięśni. Z kolei rotacja węglowodanów pozwala wykorzystać anaboliczne działanie insuliny – w dni „ładowania” podwyższony poziom insuliny pomaga transportować składniki odżywcze (glukozę, aminokwasy) do mięśni, wspierając ich regenerację i rozwój.
- Adaptacja metaboliczna organizmu: Początkowy etap diety anabolicznej to tzw. faza adaptacji, w której ciało przestawia się na efektywne spalanie tłuszczów. Może ona trwać od kilku dni do około dwóch tygodni restrykcji węglowodanów. W tym okresie mogą pojawić się przejściowe skutki uboczne (podobne do „grypy węglowodanowej”: bóle głowy, zmęczenie, rozdrażnienie), jednak po przystosowaniu się organizmu poziom energii stabilizuje się, a wiele osób odczuwa poprawę samopoczucia i jasności umysłu.