Czym jest dieta zasadowa?

Dieta zasadowa, nazywana też dietą alkaliczną lub dietą pH, to sposób żywienia oparty na przewadze produktów o działaniu zasadotwórczym. Jej celem jest utrzymanie lub przywrócenie równowagi kwasowo-zasadowej w organizmie poprzez wybór odpowiednich pokarmów. Według założeń tej diety spożywanie dużej ilości warzyw i owoców oraz unikanie nadmiaru pokarmów kwasotwórczych ma pomagać w zachowaniu zdrowia, poprawie samopoczucia i zapobieganiu tzw. zakwaszeniu organizmu.

Termin „zakwaszenie organizmu” odnosi się do stanu, w którym zaburzona jest równowaga kwasowo-zasadowa wewnątrz ustroju. Zwolennicy diety zasadowej uważają, że nieprawidłowa dieta, stres, używki czy brak ruchu mogą prowadzić do nagromadzenia w organizmie nadmiaru związków o charakterze kwaśnym. Objawami takiego stanu mają być m.in. przewlekłe zmęczenie, częste bóle głowy, problemy trawienne, obniżenie odporności czy pogorszenie kondycji skóry, włosów i paznokci.

Choć medycyna akademicka nie uznaje „zakwaszenia” za jednostkę chorobową, faktem jest, że sposób odżywiania wpływa na obciążenie organizmu kwasami, które organizm musi zneutralizować.

Warto podkreślić, że ludzki organizm dysponuje mechanizmami homeostatycznymi, które ściśle kontrolują pH krwi i innych płynów. Prawidłowe pH krwi wynosi ok. 7,35–7,45 (lekko zasadowe) i nawet dieta bogata w kwasotwórcze pokarmy zwykle nie zmienia pH krwi poza normę – w przeciwnym razie doszłoby do groźnej kwasicy lub zasadowicy.

Nadmiar kwasów na bieżąco buforują zasadowe składniki krwi, a następnie nerki usuwają te związki wraz z moczem. Na pH moczu dieta ma już bezpośredni wpływ – np. dieta mięsna zakwasza mocz, a roślinna go alkalizuje. Dlatego oceniając działanie pokarmów na organizm, dietetycy posługują się pojęciem ładunku kwasowego nerek (PRAL), które określa ile kwasu netto wytworzy organizm po spożyciu danego produktu. Produkty o ujemnym wskaźniku PRAL (zasadotwórcze) sprzyjają odciążeniu organizmu, natomiast te o wysokim dodatnim PRAL (kwasotwórcze) zwiększają obciążenie układu buforowego i wydalniczego.

Podsumowując, dieta zasadowa zakłada zmianę nawyków żywieniowych w kierunku diety bogatej w świeże, nieprzetworzone produkty roślinne. W praktyce oznacza to jadłospis zbliżony do diety wegetariańskiej lub wegańskiej, z ewentualnym niewielkim udziałem chudego nabiału czy ryb. Taki sposób odżywiania dostarcza dużej ilości witamin, minerałów i błonnika, co samo w sobie ma korzystny wpływ na zdrowie – niezależnie od dyskusji na temat realnego wpływu diety na ogólne pH organizmu.

Główne założenia diety zasadowej

W diecie zasadowej istnieje kilka podstawowych zasad, których należy przestrzegać, aby osiągnąć pożądany efekt odkwaszenia organizmu i poprawy samopoczucia:

  • Przewaga produktów zasadotwórczych – około 70–80% codziennego menu powinny stanowić produkty o działaniu alkalizującym (zasadowym), głównie warzywa, owoce i inne wymienione poniżej.
  • Ograniczenie produktów kwasotwórczych – pozostałe 20–30% diety mogą stanowić produkty zakwaszające (takie jak mięso, ryby, jaja, nabiał czy zboża), jednak w niewielkich porcjach i najlepiej w towarzystwie dużej ilości warzyw neutralizujących ich efekt.
  • Regularne, zbilansowane posiłki – zaleca się spożywanie 4–5 mniejszych posiłków w ciągu dnia zamiast dwóch–trzech dużych. Każdy posiłek warto komponować tak, by był urozmaicony i zawierał porcję warzyw lub owoców. Łączenie produktów różnego typu w jednym daniu (np. mięsa z warzywami) pomaga zachować równowagę kwasowo-zasadową.
  • Odpowiednie nawodnienie organizmu – w ciągu dnia należy wypijać ok. 1,5–2 litrów płynów. Najlepsza jest woda mineralna, zwłaszcza z dodatkiem świeżego soku z cytryny lub plasterka cytrusów (mimo kwaśnego smaku działają alkalizująco). Warto sięgać też po herbatki ziołowe i świeże soki warzywne. Należy natomiast ograniczyć picie kawy, czarnej herbaty oraz unikać słodzonych napojów gazowanych i alkoholu.
  • Unikanie żywności przetworzonej – eliminacja fast foodów, słodyczy, słonych przekąsek, dań typu instant oraz produktów zawierających duże ilości cukru, soli, konserwantów i tłuszczów trans jest istotna nie tylko dla równowagi pH, ale i dla ogólnego zdrowia.
  • Aktywny styl życia i redukcja stresu – choć to elementy pozadietetyczne, warto o nich wspomnieć. Umiarkowana aktywność fizyczna oraz techniki relaksacyjne pomagają ograniczyć negatywny wpływ stresu na metabolizm. Wysoki poziom stresu może sprzyjać zakwaszeniu ustroju poprzez zwiększone wydzielanie kortyzolu, dlatego dieta zasadowa powinna iść w parze ze zdrowym trybem życia.

Stosując powyższe zasady, organizm otrzymuje dużo składników alkalizujących i jednocześnie mniej obciążających go kwasów. Najważniejsze to zachować równowagę i umiar. Dieta zasadowa nie oznacza jedzenia wyłącznie sałaty, lecz świadome komponowanie posiłków tak, by dominowały w nich produkty pochodzenia roślinnego.


Produkty zalecane w diecie zasadowej

Lista produktów zalecanych w diecie zasadowej pokrywa się w dużej mierze z ogólnymi wytycznymi zdrowego odżywiania. Są to przede wszystkim naturalne pokarmy roślinne, bogate w minerały zasadowe (wapń, potas, magnez) i pozbawione dodatku cukru czy sztucznych substancji. Poniżej wymieniono główne grupy produktów, które warto włączyć do jadłospisu alkalizującego:

  • Warzywa: wszystkie warzywa świeże i gotowane, zwłaszcza zielonolistne (szpinak, jarmuż, sałata), krzyżowe (brokuły, kalafior, kapusta), korzeniowe (marchew, buraki, seler), dyniowate (dynia, cukinia, ogórek), a także awokado, papryka, pomidory, bakłażan. Im więcej różnorodnych warzyw w diecie, tym lepiej. Dobrze jest spożywać warzywa przy każdym posiłku – część w formie surowej, część gotowanej.
  • Owoce: większość owoców działa alkalizująco mimo często kwaśnego smaku. Szczególnie polecane są cytrusy (cytryny, pomarańcze, grejpfruty), banany, jabłka, gruszki, mango, ananas, melony, winogrona, jagody i truskawki. Wyjątkiem są żurawina i borówki, które mają efekt zakwaszający – ich spożycie należy ograniczyć. Owoce najlepiej jeść na surowo lub w postaci świeżo wyciskanych soków.
  • Produkty zbożowe pełnoziarniste i pseudozboża: choć większość zbóż jest kwasotwórcza, w diecie zasadowej dopuszcza się umiarkowane ilości produktów z pełnego ziarna ze względu na ich wartości odżywcze. Szczególnie polecana jest kasza jaglana (proso), uznawana za zboże o właściwościach alkalizujących. Inne dobre wybory to komosa ryżowa (quinoa), amarantus, gryka (kasza gryczana) oraz pełnoziarnisty ryż i owies. Należy jednak pamiętać, by zboża nie dominowały w diecie, a każdemu posiłkowi zbożowemu towarzyszyła duża porcja warzyw.
  • Rośliny strączkowe: fasola, soczewica (czerwona, zielona), ciecierzyca, groch, soja oraz produkty z nich (tofu, tempeh). Strączki dostarczają białka roślinnego i wielu minerałów. Mogą mieć umiarkowanie kwasotwórczy efekt, ale w połączeniu z warzywami ich wpływ równoważy się, a korzyści odżywcze są duże. Warto kilka razy w tygodniu sięgać po dania z roślin strączkowych zamiast mięsa.
  • Orzechy i nasiona: migdały, orzechy włoskie i laskowe, nerkowce, pistacje, pestki dyni, słonecznika, siemię lniane, sezam, chia itp. Są źródłem zdrowych tłuszczów, białka i minerałów. Najbardziej zasadowo działają migdały i kasztany jadalne, natomiast orzechy ziemne (arachidowe) zaliczane są do bardziej kwasotwórczych, więc lepiej ich unikać. Orzechy i pestki najlepiej spożywać niesolone i w umiarkowanych ilościach (garść dziennie) jako dodatek do posiłków lub zdrowa przekąska.
  • Zdrowe tłuszcze roślinne: oleje tłoczone na zimno (oliwa z oliwek, olej lniany, olej z awokado, olej kokosowy), a także owoce takie jak awokado czy oliwki. Tłuszcze same w sobie nie zakwaszają organizmu, ale ich jakość ma znaczenie dla zdrowia. W diecie zasadowej preferowane są naturalne tłuszcze roślinne zamiast tłuszczów zwierzęcych czy margaryn utwardzanych.
  • Napoje i płyny: woda mineralna (najlepiej średnio- lub wysokozmineralizowana, bogata w wapń i magnez), woda źródlana z dodatkiem cytryny, herbaty ziołowe (np. pokrzywa, rumianek, mięta, melisa), herbaty owocowe, a także świeże soki warzywne i warzywno-owocowe. Dobrym uzupełnieniem diety są również koktajle (smoothie) na bazie zielonych warzyw liściastych, owoców i wody lub napoju roślinnego.
  • Przyprawy, zioła i inne dodatki: świeże zioła (pietruszka, koper, bazylia, kolendra), kiełki, czosnek, imbir, kurkuma, cynamon – nie tylko poprawiają smak potraw, ale też dostarczają przeciwutleniaczy i mogą wspierać metabolizm. Zamiast soli do przyprawiania potraw zaleca się używać ziół i naturalnych przypraw, co sprzyja zdrowiu i nie wpływa negatywnie na równowagę kwasowo-zasadową.

Układając jadłospis zasadowy, warto stawiać na żywność świeżą, sezonową i jak najmniej przetworzoną. Warzywa i owoce najlepiej spożywać w różnych formach – na surowo w sałatkach i sokach, pieczone, gotowane na parze czy blendowane w koktajlach. Ważna jest też odpowiednia obróbka termiczna: unikanie przypalania i głębokiego smażenia (które tworzą szkodliwe związki). Dzięki temu dieta jest nie tylko alkalizująca, ale też maksymalnie odżywcza.

Produkty do unikania w diecie zasadowej

Produkty niewskazane na diecie zasadowej to te, które w procesie metabolizmu generują nadmiar kwasów lub obciążają organizm niezdrowymi dodatkami. Zazwyczaj są to pokarmy bogate w białko zwierzęce, cukry proste, tłuszcze nasycone lub sól. Oto główne grupy produktów, których należy unikać lub ściśle ograniczać podczas diety alkalicznej:

  • Mięso, ryby i jaja: wszystkie rodzaje mięsa (czerwonego i białego), wędliny, podroby, a także ryby i owoce morza oraz jajka. Są one źródłem białka i siarki, przez co mają działanie silnie kwasotwórcze. Jeśli trudno z nich całkowicie zrezygnować, można okazjonalnie spożyć niewielką porcję chudego mięsa (np. pierś z kurczaka czy indyka) lub ryby, ale zawsze w towarzystwie dużej porcji warzyw.
  • Nabiał i produkty mleczne: mleko krowie, sery żółte i pleśniowe, twaróg, jogurty, śmietana, masło. Nabiał zawiera wapń, ale również sporo fosforu i białka zwierzęcego, co czyni go pokarmem zakwaszającym. Lepszym źródłem wapnia w diecie odkwaszającej są warzywa zielone, migdały czy wzbogacane napoje roślinne. Jeśli już sięgamy po nabiał, warto wybierać fermentowane produkty (kefir, jogurt naturalny) i spożywać je w małych ilościach.
  • Rafinowane zboża i produkty z białej mąki: białe pieczywo, bułki, drożdżówki, zwykły makaron pszenny, biały ryż, ciasta i wypieki z oczyszczonej mąki. Są pozbawione większości minerałów i błonnika, za to dostarczają skrobi, która w nadmiarze sprzyja zakwaszeniu. Zamiast nich lepiej wybierać pełnoziarniste odpowiedniki zbóż (w umiarkowanych ilościach, jak wspomniano wyżej).
  • Cukier i słodycze: cukier stołowy, słodycze wszelkiego rodzaju (czekolady mleczne, cukierki, ciastka, wypieki cukiernicze), słodzone syropy, dżemy wysokosłodzone, a także słodzone napoje gazowane i soki z dodatkiem cukru. Produkty te silnie zakwaszają organizm i dostarczają tzw. pustych kalorii, prowadząc do wahań poziomu glukozy i ogólnego pogorszenia samopoczucia. W diecie zasadowej eliminuje się je całkowicie.
  • Napoje pobudzające i alkohol: kawa (szczególnie parzona „po turecku” i tzw. kawa sypana), mocna czarna herbata, napoje energetyczne, a także napoje alkoholowe (piwo, wino, wysokoprocentowe). Zawarte w nich związki oraz metabolizm alkoholu mają efekt zakwaszający. Kofeina ponadto działa moczopędnie, co może zaburzać gospodarkę mineralną. Zaleca się zastąpienie kawy herbatami ziołowymi lub zieloną herbatą (w umiarkowanej ilości), a alkohol ograniczyć do minimum albo odstawić.
  • Żywność wysoko przetworzona: dania typu fast food (hamburgery, frytki, pizza na jasnym spodzie), żywność instant (zupki w proszku, dania z torebki), słone przekąski (chipsy, paluszki, krakersy), produkty typu „gotowce” o długim składzie. Zawierają one zazwyczaj dużo soli, utwardzonych tłuszczów trans, wzmacniaczy smaku i konserwantów, które nie służą zdrowiu ani równowadze kwasowo-zasadowej. Na diecie zasadowej należy bazować na świeżych produktach i samodzielnie przygotowywać posiłki, rezygnując z „chemicznych” gotowców.

Warto dodać, że niektóre produkty – choć zdrowe – mają charakter lekko kwasotwórczy (np. orzechy nerkowca, pełne ziarna zbóż czy rośliny strączkowe). Nie trzeba ich całkowicie eliminować, ponieważ dostarczają cennych składników, ale ważne jest zachowanie odpowiednich proporcji i towarzyszenie im w diecie dużą ilością warzyw. Najważniejsze to zachować równowagę i umiar. Natomiast produkty z powyższej listy (czerwone mięso, cukier, fast foody itp.) najlepiej wykluczyć, gdyż ich negatywny wpływ na zdrowie wykracza poza kwestie zakwaszenia organizmu.

Dla kogo jest dieta zasadowa?

Dieta zasadowa może być korzystna dla szerokiego grona osób, ale szczególnie poleca się ją tym, którzy odczuwają skutki niewłaściwej diety i stylu życia. Jeśli ktoś spożywa dużo mięsa, produktów przetworzonych i słodyczy, a mało warzyw i owoców, to prawdopodobnie jego organizm jest obciążony nadmiarem związków kwasowych. Takiej osobie dieta alkaliczna może pomóc odzyskać równowagę.

Również osoby uskarżające się na wcześniej wspomniane objawy przewlekłego „zakwaszenia” – jak ciągłe zmęczenie, bóle głowy, problemy z trawieniem czy nawracające infekcje – mogą odczuć poprawę, gdy zwiększą udział pokarmów zasadotwórczych kosztem kwasotwórczych.

Ogólnie rzecz biorąc, dieta zasadowa jest odpowiednia dla wszystkich, którzy chcą poprawić jakość swojego odżywiania. Szczególnie skorzystają na niej:

  • Miłośnicy zdrowego stylu życia – osoby pragnące oczyścić organizm z nagromadzonych „toksyn” i czuć się pełne energii. Dieta bogata w warzywa i naturalne produkty wspiera odporność, poprawia wygląd skóry i dodaje witalności, co doceni każdy dbający o siebie.
  • Osoby na diecie tradycyjnej, bogatej w mięso – dla ludzi odżywiających się na co dzień typowo „zachodnio” (dużo mięsa, nabiału, cukru, mało warzyw) dieta zasadowa może być formą równoważenia i odciążenia organizmu. Zwiększenie udziału pokarmów roślinnych pozwala złagodzić potencjalnie szkodliwe efekty nadmiaru białka zwierzęcego (np. ryzyko dny moczanowej, nadciśnienia, chorób serca).
  • Osoby odchudzające się lub dbające o wagę – dieta zasadowa, choć nie jest typową dietą redukcyjną, sprzyja utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Duża ilość błonnika i niski udział żywności przetworzonej ułatwiają kontrolę apetytu i zapobiegają podjadaniu, co jest korzystne dla osób chcących schudnąć lub utrzymać wagę po redukcji.

Warto zaznaczyć, że dieta zasadowa nie jest rygorystycznym planem adresowanym tylko dla chorych – to raczej model zdrowego odżywiania, który niemal każdy może wdrożyć na co dzień. Oczywiście, osoby z poważnymi schorzeniami (np. niewydolnością nerek, cukrzycą, zaburzeniami odżywiania) przed większą zmianą diety powinni skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem.

W przypadku pacjentów z dną moczanową czy niektórymi typami kamicy nerkowej, elementy diety alkalizującej są często zalecane przez specjalistów – ograniczenie mięsa i zwiększenie podaży warzyw pomaga obniżyć stężenie kwasu moczowego i zmniejszyć ryzyko tworzenia się kamieni. Z kolei sportowcy lub osoby o zwiększonym zapotrzebowaniu na białko muszą zadbać, by nawet na diecie zasadowej dostarczać go odpowiednio dużo (np. z roślin strączkowych, orzechów czy z umiarem z chudego nabiału/ryb), tak aby nie dopuścić do niedoborów.

Czy dieta zasadowa wpływa na odchudzanie?

Dieta zasadowa nie została stworzona specjalnie z myślą o redukcji masy ciała, ale w praktyce wiele osób zauważa spadek wagi po przejściu na ten sposób żywienia. Wynika to z kilku czynników. Po pierwsze, eliminacja wysoko przetworzonych produktów, słodyczy i słonych przekąsek oznacza obniżenie podaży „pustych” kalorii, które wcześniej mogły przyczyniać się do nadwagi. Po drugie, zwiększenie spożycia warzyw i owoców dostarcza więcej błonnika pokarmowego – daje on uczucie sytości, dzięki czemu łatwiej jest ograniczyć wielkość porcji i uniknąć podjadania między posiłkami. Po trzecie, dieta bogata w składniki odżywcze (witaminy, minerały) poprawia ogólną przemianę materii i poziom energii, co pośrednio sprzyja aktywności fizycznej i lepszemu zarządzaniu masą ciała.

Warto jednak pamiętać, że sama „zasadowość” diety nie powoduje magicznego spalania tkanki tłuszczowej. Utrata wagi następuje wtedy, gdy organizm otrzymuje mniej kalorii, niż wydatkuje – a dieta zasadowa, oparta na niskokalorycznych gęstych odżywczo produktach, ułatwia osiągnięcie takiego deficytu. Jeżeli ktoś na diecie alkalicznej będzie spożywał nadmierne ilości kalorii (np. jedząc bardzo duże porcje, nadużywając orzechów czy olejów roślinnych), to nie schudnie mimo „odkwaszania”. Dlatego osoby zainteresowane redukcją wagi powinny oprócz jakości pożywienia zwracać uwagę także na jego ilość. Na szczęście charakter diety zasadowej – eliminacja słodyczy, smażonych potraw, alkoholu – naturalnie sprzyja ograniczeniu kalorii bez konieczności skrupulatnego liczenia.

Podsumowując, dieta zasadowa może wspomagać odchudzanie, ale głównie dzięki temu, że jest zbliżona do zdrowej, zbilansowanej diety o wysokiej zawartości błonnika i niskiej zawartości cukrów oraz tłuszczów nasyconych. Nie jest to dieta odchudzająca w tradycyjnym rozumieniu – raczej sposób odżywiania poprawiający ogólny stan zdrowia, przy okazji ułatwiający kontrolę masy ciała. Dla najlepszych efektów redukcji wagi warto łączyć zmiany żywieniowe z regularną aktywnością fizyczną.

Przykładowy jadłospis w diecie zasadowej – przepisy na 3 dni

Poniżej przedstawiono przykładowy jadłospis diety zasadowej na trzy dni. Obejmuje on około 4–5 posiłków dziennie. Dania zostały skomponowane tak, aby większość składników miała działanie alkalizujące, a produkty kwasotwórcze (jak mięso, zboża czy nabiał) pojawiają się w niewielkich ilościach lub wcale. Oczywiście jadłospis można modyfikować według własnych upodobań, zachowując opisane wcześniej proporcje i zasady.

Dzień 1

  • Śniadanie: Jaglanka (kasza jaglana na napoju migdałowym) z tartym jabłkiem, cynamonem i kilkoma migdałami.
  • II śniadanie: Kanapka z pełnoziarnistego pieczywa żytniego z pastą z awokado, plasterkami ogórka i kiełkami rzodkiewki.
  • Obiad: Leczo warzywne (cukinia, papryka, bakłażan, pomidory) z dodatkiem komosy ryżowej. Przyprawione ziołami prowansalskimi, podane z garścią świeżej rukoli.
  • Podwieczorek: Koktajl zielony z jarmużu, banana, soku z cytryny i natki pietruszki (opcjonalnie z dodatkiem wody kokosowej dla elektrolitów).
  • Kolacja: Sałatka grecka z pomidorów, ogórka, papryki, oliwek i niewielkiej ilości sera feta, skropiona oliwą z oliwek. Do sałatki garść pestek dyni prażonych.

Dzień 2

  • Śniadanie: Owsianka na mleku owsianym z plasterkami banana, łyżką masła orzechowego (100% orzechów) i posypką z orzechów włoskich.
  • II śniadanie: Zielony koktajl warzywno-owocowy (szpinak, seler naciowy, kiwi, sok z pomarańczy) wypity jako smoothie. Plus kilka daktyli jako naturalna słodka przekąska.
  • Obiad: Gulasz z czerwonej soczewicy i batatów duszony z marchewką, cebulą i pomidorami, doprawiony curry i kurkumą. Podany z łyżką jogurtu kokosowego na wierzchu (dla złagodzenia pikantności) i porcją surówki z kiszonej kapusty obok.
  • Podwieczorek: Słupki świeżej marchewki i selera naciowego z hummusem (pastą z ciecierzycy) jako dipem.
  • Kolacja: Sałatka z kaszą jaglaną, pieczoną dynią, rukolą i wędzonym tofu. Całość polana dressingiem vinaigrette na bazie oliwy z oliwek i soku z cytryny.

Dzień 3

  • Śniadanie: Tzw. tofucznica – czyli „jajecznica” z rozdrobnionego tofu – smażona z dodatkiem szpinaku, pomidorków koktajlowych i kurkumy (dla koloru i smaku). Podana z kromką chleba żytniego pełnoziarnistego.
  • II śniadanie: Garść migdałów oraz świeży owoc (np. pomarańcza albo jabłko). Do picia szklanka ciepłej wody z imbirem i cytryną.
  • Obiad: Grillowany filet z łososia (ok. 100 g) przyprawiony ziołami, podany z porcją kaszy gryczanej i dużą ilością warzyw na parze (brokuły, kalafior, marchewka). Całość posypana natką pietruszki dla smaku i dodatkowych minerałów.
  • Podwieczorek: Szklanka świeżo wyciśniętego soku z marchwi, buraka i jabłka. Opcjonalnie kilka niesolonych orzechów nerkowca do pochrupania.
  • Kolacja: Krem z brokułów i cukinii (zupa krem) na bulionie warzywnym, zabielony mleczkiem kokosowym zamiast śmietany. Zupę podano z grzankami z chleba pełnoziarnistego posmarowanymi czosnkiem. Lekka, ciepła kolacja bogata w magnez i potas.

Przedstawiony jadłospis to tylko propozycja – w diecie zasadowej można dowolnie komponować posiłki, korzystając z listy produktów zalecanych i unikając zakazanych. Ważne, by zachować opisane proporcje (przewaga składników zasadotwórczych) i dbać o urozmaicenie. Takie menu dostarczy organizmowi bogactwa witamin i minerałów, jednocześnie nie obciążając go nadmiarem kwasów. W efekcie większość osób na diecie alkalicznej odczuwa poprawę trawienia, więcej energii oraz lepsze samopoczucie na co dzień.

owoce

Przejdź na Szczęśliwy
Sposób Żywienia!