“Czy każda dorosła osoba cierpi na nietolerancję laktozy i powinna unikać nabiału?” To jedno z częstych pytań, które słyszy dietetyk w swoim gabinecie.
Czym jest nietolerancja laktozy?
Nietolerancja laktozy (inaczej zwana nietolerancją cukru mlecznego lub pseudoalergią) jest nie przyswajaniem tego składnika wynikającym z niedostatecznej ilości enzymu laktaza. Ludzie posiadający nietolerancję laktozy cierpią zwykle na dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, gdyż reakcja inicjowana jest w obrębie jelita. Rzadziej w przebiegu choroby występują objawy o charakterze ogólnym, bez udziału przewodu trawiennego. Schorzenia tego nie należy mylić z alergią pokarmową, gdyż nie wywołuje ono reakcji obronnej organizmu o podłożu immunologicznym.
Metody podejścia żywieniowego w nietolerancji laktozy
Jeśli została u Ciebie zdiagnozowana nietolerancja laktozy masz dwie możliwości: zastosować dietę bezlaktozową lub dietę ubogą w laktozę albo dostarczyć swojemu organizmowi enzym laktaza w postaci tabletek zmniejszających niepożądane objawy. Jednak nie we wszystkich przypadkach konieczne jest całkowite wykluczenie laktozy z diety. Przyswajanie niewielkich ilości cukru mlecznego uzależnione jest od indywidualnego nasilenia objawów. Warto pamiętać, że produkty nabiałowe są wartościowym źródłem substancji odżywczych ważnych dla zdrowia takich jak: wapń, witaminy: A, C, D, E oraz witaminy z grupy B, a także żelazo, fosfor, cynk, magnez oraz pełnowartościowe białko.
Czasem zalecenie unikania produktów mlecznych jest niewystarczające. U osób z większym nasileniem nietolerancji laktozy konieczna jest skrupulatna kontrola składu spożywanych produktów oraz zapoznanie się ze wszystkimi potencjalnymi źródłami laktozy.
Laktozy możemy spodziewać się także w:
- wędlinie
- pieczywie i produktach cukierniczych oraz słodyczach
- zupach i sosach w proszku oraz gotowych dressingach
- lodach
- maśle orzechowym
- ketchupie, musztardzie i majonezie
- przyprawach
- kawie rozpuszczalnej
- odżywkach sportowych
- słodzikach
- lekach
Indywidualna tolerancja cukru mlecznego
Każda osoba cierpiąca na nietolerancję laktozy może inaczej reagować na spożycie produktu zawierającego cukier mleczny. Ta indywidualna akceptacja pewnych produktów spożywczych uzależniona jest od:
- ilości spożytej laktozy – objawy nasilają się wraz ze zwiększonym spożyciem cukru mlecznego
- pory i sposobu spożycia cukru mlecznego – np. szklanka mleka wypita na czczo zwykle wywołuje większe dolegliwości niż laktoza spożyta w godzinach popołudniowych w obecności innych produktów spożywczych
- temperatury posiłku zawierającego laktozę – danie w temperaturze pokojowej wywoła mniej dokuczliwe dolegliwości w porównaniu z posiłkiem zimnym lub poddanej wysokiej temperaturze
- konsystencji produktu zawierającego laktozę – pokarm płynny jest zwykle gorzej tolerowany, gdyż czas przebywania w przewodzie pokarmowym, a tym samym kontakt z enzymem laktazą jest krótszy
Nabiał – jeść czy nie jeść?
Całkowita eliminacja nabiału nie zawsze jest wskazana. Produkty na bazie kwaśnego mleka pomimo, że zawierają ok. 3-4% cukru mlecznego są lepiej tolerowane przez większość ludzi. Z uwagi na zwiększoną lepkość produktów fermentowanych ich obecność w przewodzie pokarmowym jest dłuższa, a więc dłuższy czas kontaktu cukru z enzymem go rozkładającym. Ponadto laktoza jest częściowo rozkładana przez bakterie kwasu mlekowego, zwykle Lactobacillus bulgaricus i Streptococcus thermophilus, zawierających enzym laktazę, który chroniony przez ścianę komórkową nienaruszony przez kwas żołądkowy przedostaje się do jelita cienkiego. Dopiero tam żółć pomaga uwolnić enzym umożliwiając kontakt z cukrem mlecznym, zatem jest on rozkładany w przewodzie pokarmowym człowieka przez własne składniki. Co więcej przypuszcza się, że regularne spożywanie fermentowanych produktów mlecznych poprawia skład mikroflory jelita, a tym samym zwiększa przyswajalność tego typu produktów.
Stosując dietę nie zapomnij:
- sprawdzić zawartość laktozy w danym produkcie
- zapoznać się z etykietą produktu przygotowywanego przemysłowo i unikać produktów zawierających w składzie:
-laktozę
-cukier mleczny
-serwatkę (w tym w proszku)
-mleko w proszku (w tym pełne i odtłuszczone) - zapytać sprzedawcę w sklepie o skład produktów, które nie są fabrycznie zapakowane
- sprawdzić czy w produkcie występują substancje słodzące – często zawierają w swoim składzie także cukier mleczny
- sprawdzić czy w produkcie zawarte jest białko mleka i kwas mlekowy – nie powinny one zawierać laktozy, ale w procesie produkcji mogą być nią zanieczyszczone i tym samym zawierać śladowe ilości cukru mlecznego
- że jogurty, które mają w składzie mleko w proszku zawierają więcej cukru mlecznego, który został sztucznie dodany
- że tolerancja produktów na bazie kwaśnego mleka jest tym większa im większa jest w nich zawartość tłuszczu
- że ser długo dojrzewający zawiera mniej laktozy
- że eliminując nabiał możesz mieć niedobór wapnia: wprowadź do swojego jadłospisu jarmuż, sardynki, łososia, sezam, migdały i orzechy laskowe oraz figi lub morele suszone
Pamiętaj!
To, że w dzieciństwie spożywałeś mleko i nie miałeś dolegliwości nie oznacza, że dziś nadal je tolerujesz. Niedobór laktazy (enzymu rozkładającego laktozę) może pogłębiać się wraz z dorastaniem.
Justyna Walerowska-Madej
dietetyk