Wzrasta częstotliwość występowania nadwrażliwości pokarmowych w naszej populacji. Niepożądane reakcje na spożyty pokarm obserwowane są zarówno u małych dzieci, jak i u osób dorosłych.
Rozróżniamy dwa rodzaje nadwrażliwości pokarmowych:
Pierwszą grupę stanowią te, w których podstawą jest odpowiedź ze strony układu odpornościowego:
- alergia pokarmowa IgE zależna,
- alergia pokarmowe IgE niezależna.
Drugą grupę stanowią nietolerancje pokarmowe. Są to zaburzenia wynikające z niedoboru enzymów odpowiedzialnych za trawienie, czyli rozkładanie cząsteczek pokarmów. Nie są one związane z aktywacją układu odpornościowego. Wśród nich najpopularniejsze są: nietolerancja laktozy (cukier mleczny), fruktozy (cukier występujący w owocach), histamina (amina biogenna występująca między innymi w takich produktach jak: truskawki, orzechy, żółty ser).
W powszechnym użyciu coraz częściej terminy alergia i nietolerancja pokarmowa są stosowane zamiennie. Błędnie sformułowania nietolerancja pokarmowa używa się do określania nadwrażliwości pokarmowej opóźnionej, czyli IgE niezależnej. W konsekwencji dochodzi do wielu nieporozumień zarówno w trakcie diagnostyki, jak i ustalania planu żywieniowego.
Do stwierdzenia, czy mamy do czynienia z nietolerancją czy alergią, nie wystarczy tylko obserwacja objawów po spożyciu produktów. Często zdarza się, że objawy są bardzo podobne i jednoznacznie nie wskazują, z którym typem nadwrażliwości mamy do czynienia.
Alergia pokarmowa
W odpowiedzi na spożyty pokarm bierze udział układ immunologiczny. Wytwarzane są przeciwciała, które łączą się z cząsteczką pokarmu. Tworzy się kompleks antygen –przeciwciało.
Dieta eliminacyjna wymaga wykluczenie ze spożycia wszystkich produktów, na które stwierdzono alergię.
W przypadku alergii IgE zależnych, tzw. szybkich, dieta powinna być stosowana bardzo restrykcyjnie i najczęściej przez całe życie.
Natomiast mając do czynienia z alergią IgE – niezależną, opóźnioną, często zdarza się, że organizm toleruje spożywanie małych dawek alergenu. Możemy również liczyć na to, że po dłuższym okresie eliminacji organizm zacznie tolerować alergizujące produkty. W tym wypadku eliminacja powinna być połączona z odbudową szczelności jelita.
Nietolerancja pokarmowa
W przypadku nietolerancji pokarmowych brak enzymów może być wrodzony (nietolerancja laktozy rozpoznawana u dzieci) lub nabyty w trakcie życia, np. na skutek zaburzeń mikroflory jelit wywołanych leczeniem antybiotykami.
Dieta eliminacyjna w przypadku nietolerancji laktozy obejmuje wykluczenie mleka, często zdarza się, że ukwaszone produkty mleczne, poddane fermentacji są dobrze tolerowane.
W nietolerancjach możliwe jest również podawanie enzymów, które dokonają procesu rozłożenia danego produktu (np. w przypadku nietolerancji histaminy podawanie enzymu DAO).
W przypadku nietolerancji pokarmowych wykonujemy ocenę aktywności i wytwarzania enzymów odpowiedzialnych za rozkład surowców. Diagnostyka nietolerancji nie ma nic wspólnego z testami wykonywanymi z surowicy krwi, które mają za zadanie oznaczenie antygenów (pokarmów), na które organizm reaguje wytwarzaniem przeciwciał.
Monika Frank