Pizza, jako potrawa kuchni włoskiej, jest szeroko rozpowszechniona na całym świecie. To płaski placek z ciasta drożdżowego, który jest posmarowany sosem pomidorowym oraz posypany tartym serem i ziołami. Jest pieczony w bardzo mocno nagrzanym piecu. Podawana jest głównie na gorąco, lecz rozpowszechnione jest jedzenie jej także na zimno. W XVII wieku mianem pizzy “alla mastunicola” określano wypiek przyprawiony bazylią i serem zaś pizzą “ai cecinelli” nazywano placek z rybą.
Gdzie rozpoczęła się historia pizzy?
Sama nazwa wywodzi się z łaciny “picea” to placek z wody i mąki. Już w starożytności Egipcjanie piekli w gorących piecach okrągłe cienkie chleby, które następnie konsumowali ze smakiem. Z czasem na wypieku pojawiały się różne składniki. Pizza swoje początki ma w starożytnej Grecji, gdzie jej mieszkańcy raczyli się płaskimi chlebami posmarowanymi oliwą, czosnkiem i posypanymi świeżymi lub suszonymi ziołami. Rzymianie zaś po podbiciu Grecji przenieśli sztukę wypiekania płaskich placków na naturalnym zakwasie do siebie i nazwali “focaccią”.
Dodatki do pizzy
Na końcu wędrówki pizzy byli Amerykanie, którzy stworzyli swoją “wersję rozbudowaną” okrągłego chlebka. W dużej mierze za sprawą Krzysztofa Kolumba inne dodatki zaczęły się pojawiać na pizzy. Między innymi poprzez import dużej ilości pomidorów z Ameryki do Europy, które znacząco wzbogaciły jej smak. Zaczęto je bowiem wykorzystywać do przyprawiania pizzy, jako bazowego składnika.
Włoskie rodzaje pizzy
Z Neapolu pizza trafiła do Stanów Zjednoczonych, gdzie wypiekano ją już pod koniec XIX wieku. W północnej części Włoch spopularyzowała się jednak dopiero po II wojnie światowej dzięki robotnikom z południa półwyspu emigrującym za pracą w północne rejony kraju.
We Włoszech wyróżnia się dwa charakterystyczne odmiany pizzy:
- neapolitańską – jest bardzo cienka do 3 mm i nie ma zaokrąglonych brzegów,
- rzymską – ma grubsze ciasto od 1 do 2 cm, aby dobrze podtrzymywało składniki, oraz mocno zarumienione i podniesione brzegi.
Pierwsza pizzeria
Pierwsza pizzeria pojawiła się dopiero 1830 roku w Neapolu, zaś nazwa najstarszej pizzy to Marinara. Jej skład nie zawierał nawet sera. Pieczona była wraz z pomidorami, oregano, czosnkiem, oliwkami a także bazylią dla smaku.
Rodzaje pizzy
Istnieje wiele odmian pizzy z licznymi dodatkami. Mogą to być m.in. cebula, pieczarki, pomidory, papryka, oliwki, ananas, wędlina, owoce morza, szpinak i wiele innych.
-
- Pizza neapolitańska “pizza napoletana”, oryginalna pizza neapolitańska jest wytwarzana z lokalnych składników takich jak pomidory San Marzano i mozzarelli z mleka bawolic. Zgodnie z zasadami wytwarzania tego gatunku pizzy, mąka musi być typu 00 (ewentualnie z domieszką mąki typu 0). Pozostałymi składnikami ciasta są: drożdże piwne, woda pitna, sól (morska lub kuchenna), oliwa z oliwek. Ciasto powinno być wyrabiane ręcznie lub z użyciem wolnoobrotowego miksera. Gdy wyrośnie powinno zostać uformowane ręcznie, bez użycia wałka lub innych przyrządów mechanicznych. Pizza musi być przygotowywana w piecu opalanym drewnem. Może mieć grubość ok. 0,4 cm w środku i brzegi o wysokości 1-2 cm. Po wypieczeniu powinna być chrupiąca, krucha i aromatyczna, o charakterystycznie przyrumienionych brzegach.
Pizza neapolitańska tradycyjnie występuje w trzech wariantach:
-
- pizza capricciosa z następującymi składnikami: mozzarella, pieczona szynka, grzyby (m.in. pieczarki, pomidory oraz karczochy. W niektórych wersjach pizzy są stosowane takie składniki, jak oliwa z oliwek, szynka parmeńska, oliwki, bazylia oraz jaja,
- pizza marinara, zawierająca pomidory, czosnek, oregano i oliwę
- pizza margherita, zawierająca pomidory, plasterki mozzarelli, bazylię oraz oliwę z pierwszego tłoczenia.
- Pizza sycylijska, zazwyczaj jest prostokątna, ser ukryty jest pod sosem, zawiera niewiele dodatków. We Włoszech nazywana “sfincione”.
Dzisiaj możemy spotkać się z wieloma rodzajami pizzy o przeróżnym składzie. W samych Włoszech, dane regiony specjalizują się w konkretnych rodzajach popularnego „placka”. W Rzymie zaś podaje się “Quatro Stagioni”, a więc pizzę podzieloną na cztery części, w której każda z nich podana jest z innymi dodatkami. Sycylia natomiast gustuje w czarnych oliwkach, zaś Sardynia w karczochach.
Tajemnica dobrej pizzy
Tajemnica smaku pizzy tkwi, oprócz jakości użytych składników, w kamieniu pieca do pizzy i drzewa, którym się pali w piecu. Takie piece, zapewniają równomierne rozprowadzanie zgromadzonego ciepła i wchłanianie zawartej w cieście wilgoci. Dzięki temu jest ono delikatnie kruche i chrupiące przy spożywaniu.
Pizza jest obecnie znana i lubiana na całym świecie. To wielokulturowe danie znalazło dziś swoje miejsce w niemal wszystkich kuchniach świata, dopasowując się do różnych specyficznych gustów i upodobań. Oto ciekawe pomysły dla smakoszy pizzy zarówno tych najmłodszych jak i starszych.
Przepisy na pizzę w zdrowym wydaniu:
Pizza razowa i sałata z balsamico (465kcal)
Składniki:
- 70 g Mąka pełnoziarnista
- 8 g Drożdże piekarskie prasowane
- 10 g Oliwa z oliwek
- 5 g Cukier (płaska łyżeczka)
- 100 g Pomidory z puszki krojone
- 20 g Mozzarella
- 40 g Szynka z piersi kurczaka
- 50 g Pieczarka, świeża
- Oregano, roszponka (lub inna sałata), gęsty ocet balsamiczny,
pergamin (papier do pieczenia)
Przygotowanie: Drożdże wymieszać w kubku z 2 łyżkami ciepłej wody, połową cukru i 1 łyżeczką mąki. Odstawić na 15 – 20 minut w ciepłe miejsce do wyrośnięcia. Mąkę przesiać do miski, dodać szczyptę soli, rozczyn drożdży, połowę oliwy oraz odrobinę ciepłej wody. Wyrabiać ciasto przez 10 – 15 minut. Przykryć ściereczką i odstawić do wyrośnięcia na około 1 i 1/2 godziny. Przygotować sos: pomidory zagotować w rondelku wraz z resztą oliwy, odrobiną soli, pieprzem, oregano oraz pozostałym cukrem. Gotować na wolnym ogniu przez około 15 minut, aż sos zgęstnieje. Wyrośnięte ciasto rozwałkować na placki. Ułożyć je na wyłożonej papierem do pieczenia blaszce, odstawić na 1/2 godziny do podrośnięcia w ciepłe miejsce bez przeciągów. Następnie pizzę posmarować sosem pomidorowym rysując okręgi (może pozostać trochę sosu). Na wierzchu rozłożyć pokrojone w plasterki pieczarki i szynkę. W tym momencie włączyć piekarnik i nagrzać go do maksymalnej temperatury 2500C. Odczekać jeszcze 15 minut po rozgrzaniu się piekarnika i włożyć blachę do górnej jego połowy. Piec przez 10 – 15 minut, aż boki pizzy się zarumienią a spód będzie upieczony i chrupiący. Na koniec pizze posypać pokruszoną mozzarellą i na chwilę włożyć do piekarnika, aby ser się roztopił. Podawać z sałatą skropioną octem.
Bezglutenowa pizza z patelni (290kcal)
Składniki:
- 50 g Mąka bezglutenowa
- 30 g Jaja kurze całe (1/2 szt.)
- 150 g Mleko 1,5 % tłuszczu
- 5 g Olej rzepakowy uniwersalny
- 40 g Polędwica z indyka
- 20 g Ser żółty
- 100 g Pomidor
- 10 g Ketchup bezglutenowy
- Oregano, zioła prowansalskie
Przygotowanie: Mąkę, jajko, olej, mleko, zioła i odrobinę soli zmiksować na gładką, płynną masę (jeśli będzie za gęsta, dodać odpowiednią ilość wody). Polędwicę pokroić w kostkę, pomidora w plastry. Ser zetrzeć na tarce o grubych oczkach. Połowę masy naleśnikowej nalać na rozgrzaną patelnię teflonową. Na wierzchu ułożyć płasko przygotowane składniki. Posypać oregano i całość dokładnie polać resztą masy. Smażyć na niewielkim ogniu pod przykryciem, aż wierzch się zetnie, a spód będzie złocisty. Następnie łopatką przełożyć naleśnika na drugą stronę. Jeszcze chwilę smażyć. Na talerzu polać ketchupem i zjeść ze smakiem.
Przepyszna pizza z szynką dla dzieci (530kcal)
Składniki:
- 60 g Mąka pszenna pełnoziarnista
- 40 g Mąka pszenna
- 7 g Drożdże piekarskie prasowane
- 60 ml Woda
- 5 g Oliwa z oliwek
- 30 g Koncentrat pomidorowy 30%
- 100 g Pomidor
- 50 g Ogórek kwaszony
- 30 g Polędwica z piersi kurczaka
- 30 g Mozzarella
- Oregano, bazylia, papier do pieczenia
Przygotowanie: W misce wymieszać mąkę (łyżkę mąki pszennej zostawić do podsypywania), drożdże, oliwę, wodę i szczyptę soli. Następnie przełożyć na blat i zagniatać. Jeśli ciasto będzie się kleić, podsypać delikatnie mąką. Ważne by ciasto było wilgotne, jak będzie za suche, to potem będzie twarde. Włożyć do miski i zostawić do wyrośnięcia na około godzinę. W tym czasie koncentrat wymieszać z ziołami. Pomidory i ogórka pokroić w plastry, polędwicę w paski. Po wyrośnięciu ciasto przełożyć na papier. To ważne, bo ciasto nie jest zbyt elastyczne (jak pszenne jasne). Dlatego też od razu trzeba je położyć na papierze i najlepiej lekko rozgniatać rękami na cienki placek. Nałożyć na ciasto koncentrat z ziołami, przygotowane warzywa i startą mozzarellę. Wstawić do nagrzanego do 200°C piekarnika i piec ok. 20 – 25 minut.
Zdrowe zamienniki pizzy:
Tortilla z kurczakiem i różowym sosem (472kcal)
Składniki:
- 70 g Tortille pełnoziarniste
- 80 g Mięso z piersi kurczaka bez skóry
- 5 g Olej rzepakowy uniwersalny
- 100 g Bakłażan
- 60 g Kukurydza konserwowa
- 100 g Pomidor
- 50 g Jogurt naturalny
- 10 g Ketchup
- Kapusta pekińska (lub sałata) do woli, słodka i ostra papryka
Przygotowanie: Kurczaka pokroić w kostkę, skropić oliwą, przyprawić papryką w proszku i dokładnie wymieszać. Mięso usmażyć na teflonowej patelni wraz z pokrojonym w kostkę bakłażanem. Pomidora pokroić, kapustę posiekać, kukurydzę odsączyć i przepłukać. Z jogurtu i keczupu przygotować sos. Na środku placka tortilli ułożyć warzywa, kurczaka i polać składniki sosem. Dolną część tortilli złożyć do środka, następnie ciasno części boczne.
Meksykańska tortilla z indykiem (502kcal)
Składniki:
- 70 g Tortilla pełnoziarnista(lub zwykła)
- 10 g Oliwa
- 30 g Jogurt naturalny
- 50 g Kukurydza konserwowa
- 100 g Mięso z piersi indyka bez skóry
- 100 g Pomidor
- 50 g Fasola czerwona
- Ząbek czosnku, przyprawa do drobiu (lub potraw meksykańskich), sól, pieprz
Przygotowanie: Indyka pokroić w kostkę, natrzeć przyprawą i usmażyć na oliwie, dodać pokrojonego w kostkę pomidora, wymieszać z kukurydzą i fasolką. Jogurt wymieszać z czosnkiem, przyprawić solą i pieprzem. Tortille lekko podgrzać na suchej patelni, nałożyć do niej mięso i warzywa, polać sosem czosnkowym, zwinąć i zjeść ze smakiem!
Monika Turniak
dietetyk, psychodietetyk
Bibliografia:
- Pizza
- Armando Minuz (red.), Smaki kuchni włoskiej. Sztuka kulinarna i najlepsze potrawy, Kielce: Wydawnictwo Jedność, 2013, s. 140-141
- Pizza napoletana – wniosek o rejestrację GTS, „Dziennik urzędowy Unii Europejskiej”, 14 lutego 2003.
- Carol Helstosky, Pizza: A Global History, Reaktion Books, 2008, ISBN 9781861896308 [dostęp 2016-07-09] (ang.).