EPIDEMIOLOGIA I DEFINICJA
Według danych Narodowego Funduszu Zdrowia niemal 10 mln dorosłych Polaków cierpi na nadciśnienie tętnicze. W województwie lubelskim w 2020 r. odnotowano 599 tysięcy przypadków zachorowań. Nieleczona choroba może prowadzić m.in. do choroby niedokrwiennej serca, niewydolności nerek, niewydolności serca czy udarów.
Nadciśnienie tętnicze można rozpoznać na podstawie średnich wartości ciśnienia tętniczego wyliczonych z co najmniej dwóch pomiarów, na dwóch różnych wizytach a wyniki są równe lub wyższe niż 140 mm Hg dla skurczowego ciśnienia tętniczego i 90 mm Hg dla rozkurczowego ciśnienia tętniczego.
Do przyczyn nadciśnienia tętniczego należą m.in.: otyłość, nadmierne spożycie sodu, stres oraz czynniki genetyczne.
PRZYGOTOWANIE DO POMIARU CIŚNIENIA
Aby pomiar ciśnienia tętniczego był wykonany poprawnie pacjent na 30 minut przed badaniem powinien nie palić papierosów. Pomiar powinien być wykonywany w pozycji siedzącej, kończyna na której wykonywane jest badanie powinna być zgięta w łokciu i wsparta na poziomie serca.
KLASYFIKACJA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO
LECZENIE NIEFARMAKOLOGICZNE
Leczenie niefarmakologiczne nadciśnienia tętniczego polega na normalizacji masy ciała, stosowaniu odpowiedniej diety, ograniczeniu spożycia alkoholu i soli, zaprzestaniu palenia tytoniu jak również wdrożeniu codziennej aktywności fizycznej.
- NORMALIZACJA MASY CIAŁA I ZALECENIA DIETETYCZNE
Masa ciała (BMI > 25 kg/m2) świadcząca o nadwadze jak również BMI powyżej 30 kg/m2 -otyłość w większym stopniu przyczyniają się do rozwoju nadciśnienia tętniczego. Zmniejszenie masy ciała przyczyni się nie tylko do obniżenia ciśnienia tętniczego ale również zmniejszy ryzyko zachorowalności na insulinooporność i dyslipidemię. Badania naukowe pokazują, że zmniejszenie masy ciała o 5 kg może obniżyć ciśnienie tętnicze o 4,4/3,6 mm Hg. Redukcja nadprogramowych kilogramów powinna być osiągnięta poprzez zmienienie nawyków żywieniowych i obniżenie dobowej kaloryczności spożywanych posiłków.
Zaleca się, aby dieta była bogata w świeże owoce i warzywa w szczególności te, które są źródłem potasu (pomidory, banany, ziemniaki), ryby, ubogotłuszczowe produkty mleczne, produkty pełnoziarniste (ryż brązowy, grube kasze, pełnoziarniste makarony, pełnoziarniste pieczywo, płatki owsiane górskie), orzechy, oliwę z oliwek. Zaleca się ograniczenie spożycia produktów z dużą zawartością tłuszczów nasyconych i tłuszczów trans, które znajdziemy w wysokoprzetworzonych produktach spożywczych, przetworzonych produktach mięsnych za które uznaje się produkty poddane peklowaniu, wędzeniu, soleniu i innym procesom technologicznych, które mają na celu przedłużenie terminu ważności produktów, produktach typu fast food (pizza, frytki, burgery, kebab, hot dog), gotowych produktach spożywczych. Należy unikać spożywania słodkich napojów gazowanych, napojów energetyzujących jak również gotowych soków, napojów czy nektarów owocowych.
- SÓL KUCHENNA
Osoby chore na nadciśnienie tętnicze nie powinny spożywać więcej niż 5g soli kuchennej na dobę. Większość soli jaką spożywamy pochodzi z produktów przetworzonych. Dlatego bardzo istotne jest uważne czytanie etykiet produktów spożywczych i wybieranie produktów z niską zawartością soli. Szczególną uwagę należy zwrócić na produkty wędzone (sery, wędliny i ryby), dania instant (gotowe sosy do dań, zupki chińskie), sos sojowy, dania typu fast food, wędliny (salami, kiełbasy, boczki pakowane w folie), sery (pleśniowe, feta), konserwy (mięsne i rybne), ponieważ zawierają w swoim składzie duże ilości soli.
- PAPIEROSY
Palenie papierosów jest jednym z najważniejszych czynników zachorowania na choroby sercowo-naczyniowe jak również powoduje wzrost ciśnienia tętniczego i częstości rytmu serca. Badania naukowe ukazują dowody na negatywny wpływ palenia biernego. Zaprzestanie palenia jest istotne w obniżaniu ryzyka sercowo-naczyniowego u osób chorujących na nadciśnienie tętnicze.
- ALKOHOL
Osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze powinny ograniczyć spożycie alkoholu:
- Mężczyźni do 20-30 g dziennie czystego etanolu, ale nie więcej niż 140 g w ciągu tygodnia
- Kobiety do 10-20 g dziennie czystego etanolu, ale nie więcej niż 80 g w ciągu tygodnia
10 g czystego etanolu= 250 ml piwa; 125 ml wina; 25 g wódki
- AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA
Regularne uprawianie aktywności fizycznej wiąże się nie tylko z poprawą sprawności fizycznej i lepszym samopoczuciem, ale również przyczynia się do obniżenia ciśnienia tętniczego o 2-11 mm Hg co jest kluczowym elementem leczenia nadciśnienia tętniczego. Aktywność fizyczna pomaga w redukcji masy ciała, zmniejsza śmiertelność, wspomaga ogólną wydolność organizmu i zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze powinny wykonywać ćwiczenia aerobowe (bieganie, jazda na rowerze, marsz, pływanie) przez co najmniej 30 minut dziennie przez 5-7 dni w tygodniu, co daje nam od 150 do 210 minut aktywności fizycznej w skali tygodnia. Aktywność fizyczną powinnyśmy stopniowo zwiększać do uzyskania 300 minut w ciągu tygodnia.
PODSUMOWANIE
Dieta w nadciśnieniu tętniczym powinna być oparta na świeżych owocach i warzywach, produktach pełnoziarnistych, produktach mlecznych o obniżonej zawartości tłuszczu, orzechach. Zaleca się ograniczenie produktów przetworzonych, żywności typu fast food. Ważnym aspektem jest czytanie etykiet artykułów spożywczych które pozwoli na ograniczenie spożywania soli do rekomendowanej wartości tj. do 5g/dzień. Rezygnacja z palenia tytoniu i ograniczenie spożywania alkoholu są kluczowe w leczeniu nadciśnienia tętniczego, pomocne będzie także wdrożenie codziennej aktywności fizycznej.
Bibliografia:
- RAPORT NFZ: Nadciśnienie tętnicze. Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) – finansujemy zdrowie Polaków.
- Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym, 2019. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego.