Trądzik kojarzony jest jako dolegliwość dotykająca nastolatków. Zatem duże zdziwienie może spowodować informacja, że to schorzenie coraz częściej dotyka także ludzi w wieku dojrzałym, nawet po 40 roku życia.
Czym jest trądzik?
Trądzik jest chorobą skóry, która wywoływana jest zmianami jakie zachodzą w gospodarce hormonalnej. Hormonami, które odpowiadają za trądzik, są androgeny. Są to męskie hormony płciowe. Produkowane są zarówno u mężczyzn jak i u kobiet. Natomiast u Pań w znacznie mniejszej ilości. Androgeny nadmiernie pobudzają czynności gruczołów łojowych. A to prowadzi do zmian skórnych, pojawienia się krostek, grudek i zaskórników. Są to główne oznaki trądziku.
Trądzik może przybierać różne formy. Najdelikatniejszą z nich są zaskórniki, czyli białe lub czarne kropeczki. Pojawiają się w miejscach z największą ilością gruczołów łojowych. Najczęściej spotykane są na czole, w okolicach nosa, brody, ale również na ramionach, dekolcie oraz plecach.
Najczęściej spotykaną formą tej dolegliwości są grudki oraz krostki. Są one wypukłe, duże oraz zaczerwienione. Wygląd takich krost może świadczyć o rozwijającym się stanie zapalnym.
Najcięższym rodzajem trądziku są guzki sino-czerwone wypełnione ropną wydzieliną. Te zmiany sięgają głębszych warstw skóry, a po wyleczeniu trądziku tej formy mogą pozostać blizny.
Przyczyny trądziku
Główną przyczyną są zaburzenia gospodarki hormonalnej. Zazwyczaj wina leży w zwiększonej produkcji męskich hormonów (androgenów). Hormony androgenowe powodują wzrost ilość gruczołów łojowych oraz zwiększają wydzielanie łoju. W konsekwencji może to doprowadzić do zmian skórnych i rozwinięcia się trądziku.
Stres również nie jest wskazany, gdy borykamy się z trądzikiem. Powoduje on zwiększoną pracę nadnerczy, które odpowiadają m.in. za produkcję tłuszczów. A to bezpośrednio wpływa na zwiększoną produkcję sebum.
Wyciskanie krostek oraz częste dotykanie twarzy powoduje powstawanie nowych zmian. Spowodowane jest to tym, iż na palcach przenoszone są niezliczone ilości bakterii. Wyciskając krostki możemy zakazić zdrowy obszar bakteriami. Dotykanie twarzy powoduje też podrażnienia, a to prowadzi do zwiększonego wydzielania łoju.
Brak prawidłowego nawodnienia również może prowadzić do zapychania porów oraz zwiększonej produkcji sebum, a w konsekwencni powstawania bolących krost. Dlatego ważne jest używanie odpowiednich kosmetyków, które nawilżą skórę twarzy od zewnątrz. Równie ważne jest także nawodnienie od wewnątrz. Osiągniemy je poprzez wypijanie co najmniej 1,5 litra wody w ciągu dnia.
Niezdrowe jedzenie, bogate w tłuszcze, cukry, produkty z białej mąki powoduje
zatykanie porów dużą ilością łoju. A to w konsekwencji może doprowadzić do zmian trądzikowych.
Osobom borykającym się z trądzikiem oprócz leczenia farmaceutycznego na pewno pomocna będzie zdrowa i zbilansowana dieta oraz sport. Zastosowanie zaleceń Instytutu Żywności i Żywienia wpłynie pozytywnie na poprawę kondycji skóry oraz złagodzenie objawów trądziku. W natłoku obowiązków, ciągłego napięcia i stresu umiarkowana aktywność fizyczna pomaga się zrelaksować. Odpowiedni wysiłek fizyczny wpływa na obniżenie poziomu kortyzolu (hormonu stresu) we krwi, czyli zmniejszeniem pobudzenia nadnerczy.
Jak odróżnić trądzik nastolatków i dorosłych?
Na pierwszy rzut oka nie ma wyraźnych różnic między trądzikiem młodzieńczym a trądzikiem późnym.
Trądzik występujący w okresie dojrzewania związany jest zazwyczaj z nadmierną produkcją sebum przez gruczoły łojowe. U nastolatków zmiany trądzikowe zazwyczaj pojawia się na całej twarzy, najwięcej krostek można zaobserwować na czole, w okolicach nosa oraz brody. Krostki mogą pojawić się również na dekolcie, barkach oraz plecach.
U osób dorosłych zwiększona produkcja łoju zazwyczaj związana jest z problemami hormonalnymi oraz stresem. Wypryski umiejscowione są zazwyczaj w dolej części twarzy (okolice ust i brody). Zmiany trądzikowe występują pod postacią grudek, rzadziej krostek. Przebieg choroby w wieku dojrzałym zazwyczaj jest łagodniejszy niż u nastolatków.
Trądzik późny może występować pod dwoma postaciami:
- postać pierwsza- zapalna, charakteryzuje się powstawaniem zapalnych guzków w dolej części twarzy,
- postać druga- retencyjna, objawia się zaskórnikami oraz bardzo dużą produkcją sebum.
Leczenie trądziku
Wybór metody leczenia zależny jest od nasilenia zmian trądzikowych. W przypadku zmian łagodnych lekarz zaleca leczenie miejscowe. Polega ono na smarowaniu zmian skórnych maściami czy kremami. Zastosowanie tu mają maści zawierające retinoidy, kwas azelainowy, antybiotyki czy nadtlenek benzoilu. Pochodne witaminy A hamują tworzenie krostek oraz pomagają w złuszczaniu naskórka. Kwas azelainowy ma działanie antybakteryjne, złuszczające oraz hamuje produkcję sebum. Natomiast nadtlenek benzoilu powoduje złuszczanie się naskórka, hamuje procesy zapalne oraz rozwój bakterii.
Leczenie ogólne ma miejsce w przypadku bardzo mocnego trądziku. Najczęściej podaje się leki zawierające antybiotyk – tetracyklinę, doksycyklinę czy minocyklinę. Pomocne w walce z trądzikiem są także tabletki antykoncepcyjne. Ich działanie polega na hamowaniu produkcji androgenów.
Wspomaganie leczenia trądziku dietą
Racjonalne żywienie pomocne jest w walce z wieloma chorobami. Nie inaczej jest w przypadku trądziku późnego. Odżywianie zgodnie z zaleceniami Instytutu Żywności i Żywienia, które przedstawione są za pomocą Piramidy Żywienia mogą wspomóc leczenie trądziku.
Produkty przeciwwskazane podczas walki z trądzikiem:
- z jadłospisu należy wykluczyć produkty wysoko przetworzone. Są nimi wszystkie gotowe dania, żywność typy fastfood, kolorowe napoje, produkty zawierające sztuczne barwniki, konserwanty oraz aromaty;
- słodycze oraz słone przekąski wpływają na nasilenie objawów trądziku. Powodują one zapychanie porów i zwiększoną produkcję łoju;
- przyprawy takiej jak sól, pieprz, papryka ostra, papryczka chili mogą intensyfikować objawy trądziku – dzieje się tak, ponieważ ostre przyprawy pobudzają produkcję sebum;
- z technik kulinarnych zaleca się ograniczenie, a najlepiej wyeliminowanie smażenia, obsmażania, duszenia z wcześniejszym obsmażaniem;
- zamiast tłuszczy zwierzęcych zaleca się używanie olejów roślinnych,
- wszystkie rodzaje alkoholu, nawet w niewielkich ilościach mocno wzmagają objawy trądziku.
- pomocne może okazać się także ograniczenie mięsa oraz nabiału. Mięso zawiera związek (kwas arachidonowy), który wzmaga stan zapalny. Ponadto zawiera androgeny, te same hormony (androgeny) znajdują się w nabiale.
Produkty polecane w walce z trądzikiem
Najbardziej polecane produkty w diecie przeciwtrądzikowej to te, które są świeże, naturalne i najmniej przetworzone – bez dodatku konserwantów czy utwardzonych tłuszczów. Do codziennego żywienia warto włączyć duże ilości warzyw, produkty bogate w błonnik i naturalne probiotyki. Są one źródłem wielu cennych witamin, składników mineralnych.
Bardzo pomocne w walce z objawami trądziku są także produkty bogate w witaminę A. Witamina A reguluje wydzielanie sebum. Produktami roślinnymi, które są najbogatsze w tę witaminę są: marchew (1656 µg/ 100g), papryka czerwona (528 µg/100g), pomidor (107 µg/100g), brokuł (153 µg/100g), brzoskwinie (99 µg/100g), śliwki (49 µg/100g) i pomarańcze (19 µg/100g). Produkty zwierzęce jakie warto uwzględnić w codziennym jadłospisie, to: jaja (272 µg/100g), sery dojrzewające (ok. 213 mikrogram/100g), mleko (15-36 mikrogram/100g), makrela wędzona (54 mikrogram/100g) łosoś (41 mikrogram/100g). Z podrobów najbogatsza w witaminę A jest wątróbka wieprzowa. Zawiera ona aż 13000 mikrogram/100g tej witaminy. Należy jednak pamiętać, iż podroby nie powinny być często spożywane.
Produkty bogate w witaminy z grupy B złagodzą zmiany skórne i wspomogą proces leczenia trądziku. Warto zatem zjadać orzechy, są one źródłem witaminy B1, B2, B3, B6 oraz kwasu foliowego. Do najbogatszych w składniki odżywcze zaliczane są orzechy włoskie, migdały oraz orzechy laskowe. Z nasion godne polecenia są nasiona słonecznika. Znajdziemy w nich tiaminę (1,48 mg/100g), ryboflawinę (0,355 mg/100g), niacynę
(8,34 mg/100g), witaminę B6 (1,35mg/100g) oraz kwas foliowy (227 µg/100g). Rośliny strączkowe są znakomitym uzupełnieniem diety w witaminy z grupy B. Suche nasiona białej fasoli zawierają 0,67 mg tiaminy w 100g produktu, ryboflawiny w 100g jest 0,23 mg, natomiast niacyny aż 2,2 mg w 100g produktu. Soczewica czerwona jest świetny źródłem niacyny (2,4 mg/100g) oraz tiaminy (1,07 mg/100g). Suche nasiona soi zawiera duże ilości tiaminy (0,69 mg/100g) oraz ryboflawiny (0,19 mg/100g). Produkty zwierzęce są jednym z najlepszych źródeł witamin z grupy B. W zależności od rodzaju mięsa zawartość witaminy B1 waha się w granicach 0,02 mg- 0,99 mg/100g,
B2 0,03mg- 2,9 mg/100g , B3 0,95 mg-16,7 mg/100g. Jaja zawierają 0,06 mg tiaminy, 0,54 mg ryboflawiny oraz 0,06 mg niacyny.
Pomocny w gojeniu ran powstałych wskutek wyprysków może okazać się cynk. Jest on zaliczany do przeciwutleniaczy, czyli neutralizuje wolne rodniki tlenowe, które m.in. wpływają na p[ogorszenie wyglądu skóry. Ponadto cynk przyspiesza gojenie się ran powstałych na skutek rozwijającego się trądziku. Cyn znajduje się zarówno w produktach zwierzęcych jaki i roślinnych. W grupie produktów pochodzenia zwierzęcego na uwagę zasługują: wątroba cielęca (8,40 mg/100g), ser dojrzewający (ok. 4 mg/100g w zależności od rodzaju), wołowina (ok. 3,76 mg/100g), sardynki w pomidorach (2,40 mg/100g), sery pleśniowe (ok. 2,2 mg/100g w zależności od rodzaju) oraz sery twarogowe chude (1,12 mg/100g). Z żywności pochodzenia roślinnego do diety warto włączyć suche nasiona roślin strączkowych: fasola biała w 100g produktu zawiera 3,77 mg cynku, bób ma 1,62 mg/100g, groch zawiera ok. 1,50 mg/ 100g, . Ponadto z produktów roślinnych warto wprowadzić do diety kaszę gryczaną (3,05 mg/100g), płatki owsiane (3,10 mg/100g), chleb żytni razowy (2,54 mg/100g), czy pieczywo typu graham (ok. 2,00 mg/100g).
Kwasy omega 3 są pomocne w zmniejszaniu stanu zapalnego. Dlatego do codziennego jadłospisu poleca się włączyć oleje roślinne (szczególnie olej rzepakowy tłoczony na zimno oraz oliwę z oliwek), pestki, nasiona, awokado oraz tłuste ryby morskie.
Jeśli w Twoim życiu jest dużo stresu pamiętaj o uzupełnianiu magnezu. Ten pierwiastek wspomoże pracę układu nerwowego. Bogatymi źródłami magnezu są kasze (w zależności od rodzaju zawartość magnezu waha się w przedziale 13 mg- 218mg/100g), szczaw (19 mg/100g), pestki (ok.540 mg/100g), nasiona (ok. 360mg /100g), orzechy
(w zależności od rodzaju 90 mg- 269mg/100g), kiełki (w zależności od rodzaju
ok. 80 mg/100g), rośliny strączkowe (70mg – 216mg/100g) oraz mięso (5mg – 40mg/100g).
Nie można pominąć błonnika. Znajduje się w pełnoziarnistych produktach zbożowych, warzywach, owocach oraz nasionach roślin strączkowych.
Jedzmy także kiszonki! Są one naturalnymi źródłami probiotyków, które wspomogą walkę z trądzikiem.
Nawodnienie nie tylko od zewnątrz jest ważne. Nawodniony organizm, to piękna skóra, dlatego wypijaj codziennie minimum 1,5 litra wody.
Najważniejsze zasady, które wspomogą leczenie trądziku!
- Wybieraj najmniej przetworzone produkty.
- Podstawą codziennej diety powinny być warzywa i owoce, zawierające cenne składniki odżywcze (witaminy, minerały, błonnik).
- Orzechy, nasiona i pestki stanowią świetną przekąskę lub dodatek do posiłku – wzbogacaj nimi codzienną dietę. Są bogate w składniki wspomagające walkę z trądzikiem.
- Kwasy omega-3 redukują procesy zapalne, dlatego w Twojej diecie nie powinno zabraknąć tłustych ryb, olejów roślinnych (oliwa z oliwek, olej rzepakowy itp.), awokado
oraz orzechów i nasion. - Pamiętaj o nawodnieniu organizmu. Skóra dobrze nawodniona, to piękna skóra.
Ogranicz spożywanie soli i ostrych przypraw. Zastąp je ziołami oraz aromatycznymi i łagodnymi przyprawami. - Wybieraj zieloną herbatę oraz wodę – pamiętaj, że alkohol, mocna kawa i herbata wpływają na nasilenie zmian trądzikowych.
Klaudyna Kordowska
dietetyk
Bibliografia:
- Placek W., Dieta w chorobach skóry, wyd. Czelej, 2016
- Brook C., Marschal W, Podstawy endokrynologii, wyd. Urban & Partner, 2000
- Szczurek P., Kamińska- Winciorek G., Śpiewak R., Frequency of post-adolescent acne and its impact on the quality of life of young wommen, Estetol Med Kosmetol 2012; 2 (2): 58-62
- Bergler- Czop ., Brzeźińska-Wcisło L., Clinical dissimilarities and acne treatment in the case of adult women- introductory testing, Post Dermatol Alergol 2006, XXIII, 6, 258-262
- Dąbrowska D, Zawadzka P., Zavyalova O., The use of fruit acids in acne and in post-acne lesions treatment, Choroby, Badania i Rozwój Młodych Naukowców w Polsce, 2017, s 66
- Dąbrowska D, Zawadzka P., Zavyalova O., Vitamin A as an active substance in acne treatment and anti-aging prevention, Choroby, Badania i Rozwój Młodych Naukowców w Polsce, 2017, s. 60
- Dawidziak J., Balcerowicz M., Diet as supplement of Acne vulgaris therapy Part I. Vitamins and minerals, Farmacja współczesna, 2016, 9: 1-5